لقي ضوارةم

(اَلَمْ تَرَ اَنَّ اللهَ يَسْجُدُ لَهُ مَنْ في السّمواتِ وَمَنْ في الاَرضِ والشّمسُ والْقَمَرُ والنُّجُومُ والْجِبالُ والشَّجَرُ والدَّوابُّ وكَثيرٌ مِنَ النّاسِ وكَثيرٌ حَقَّ عَليهِ العَذابُ وَمَنْ يُهِنِ اللهُ فَمَا لَهُ مِنْ مُكْرمٍ اِنَّ اللهَ يَفْعَلُ مَا يَشَاءُ) (الحج:18).

وا لة خوارةوةدا تةنها يةك طةوهةرى ناو طةنجينة مةزنة فراوانةكةى ئةم ئايةتة ثيرؤزة رِوون دةكةينةوة. ضونكة:

قورئانى ثيرؤز بة رِاشكاوى رِاى‏دةطةيةنيَت كة: هةموو شتيَك هةر لة عةرشةوة تا زةوى‏و، لة مةلائيكةتةوة هةتا ماسيى ناو دةرياكان و، لة طةلةستيَرةكانةوة هةتا ميَرووةكان‏و، هةر لة هةسارة طةرِؤكةكانةوة تا دةطاتة طةرديلةكان.. يةك بة يةكى هةموويان، سوذدة بؤ خواى طةورة دةبةن‏ و دةيثةرستن‏‏ و تةحـميد‏ و تةقديسى دةكةن. بةلآم ثةرستشةكانيان جياجيا و جؤراوجؤرة، هى هةر يةكةيان بة‏ثيَى توانا و ليَهاتنيةتى و بة ئةندازةى طةيشتنيةتى بة درةوشانةوةكانى ناوة ‏جوانةكانى خواى طةورة تياى‏دا.

ليَرةدا جؤراوجؤرى و جياوازيى ثةرستشى بوونةوةران بة نموونةيةك رِوون دةكةينةوة:

بؤ نموونة (ولله المثَلُ الأعلى): ثادشايةكى مةزن و خاوةن توانا و دةستةلآت، ضوار جؤر كريَكار لة بنياتنانى كؤشكيَك يان شاريَك‏دا بةكار دةهيَنيَت:

جؤرى يةكةم: بةندة و كؤيلةكانى خؤيةتى. ئةم جؤرةيان مووضة و ثاداشتيان نى‏ية، بةلَكو لةو كارانةدا كة بة فةرمانى طةورةكةيان جآبةجيَى دةكةن ئةوثةرِى شةوقيان دةست دةكةويَت و ضيَذيَكى لةوثةرِى ناسك و نيانى‏دا بةدةست دةهيَنن، بطرة هةر طوفتاريَك لة مةدح و وةسفى طةورةكةيان‏دا ببيستن ثتر شةوق و ضيَذ و لةزةتيان ثآ زياد دةكات. ئةوان ئةو شةرةفمةندى‏ية مةزنةيان سةروزيادة كة بةهؤى ثةيوةندى و نيسبةت‏بوونيان لةطةلأ طةورةكةيان‏دا دةستيان دةكةويَت. ئةمة جطة لةو ضيَذ و لةزةتة مةعنةوى‏يةش كة لة كاتى سةرثةرشتى‏كردنيان‏دا بؤ ئيش‏وكارةكان، بة ناوى خاوةنةكةيان و لة ذيَر بينين و رِوانينى و لة‏ ثيَناوى‏دا، دةيضيَذن. كةواتة ئيتر ثيَويستيان بة مووضة و ثلة و ثاداشت نى‏ية.

بةشى دووهةم: ضةند خزمةتطوزاريَكى سادة و ساويلكةن و نازانن بؤضى كار دةكةن، بةلَكو خاوةنة مةزنةكةيان = بة بير و زانستى خؤى = دةيانخاتة كار و، ثاداشتيَكى جوزئى و طونجاويان ثآ دةبةخشيَت. جا ئةم خزمةتطوزارانة جؤرى ئامانجة هةمةكى و بةرذةوةندى‏ية مةزنةكانى ئةنجامى كارةكةيان نازانن ضى‏ية. تةنانةت ئةمة واى لة هةندآ كةس كردووة كة لةو وةهمةدا بيَت: كارى ئةم بةشة كريَكارانة هيض ئامانجيَكى تيَدا نةبيَت، مةطةر ثاداشتيَكى جوزئى كة تايبةتة بة خؤيانةوة.

بةشى سآهةم: ئةو ئاذةلآنةية كة مولَكى ئةو دةسـتةلآتدارة مةزنةن و، لة بنياتنانى كؤشك و تةلار و شارةكةدا بة كاريان دةهيَنيَت و، جطة لة ئاليك و ئالَف ضى‏تريان ناداتآ. جا ئةم ئاذةلآنة لة كاتى ئةنجامدانى ئةو كارةى كة لةطةلأ توانا و ليَهاتنيان‏دا دةطونجيَت، لةزةت لة كارةكةيان دةضيَذن، ضونكة توانا و ليَهاتن ئةطةر لة دؤخى هيَز(طور القوة)‏ةوة رِؤشتة دؤخى كردار(طور الفعل) ئةوا وةك خونضة دةثشـكويَت و دةكريَتةوة، ئةمةش لةزةت بةرهةم ديَنيَت. كةواتة ئةو لةزةتةى كة لة هةموو كارامةيى‏يةكان(الفعاليات)دا هةية، تةنها لةم نهيَنى‏يةوة سةرضاوةى طرتووة.

جا ثاداشت و مووضةى ئةم بةشة خزمةتطوزارة، بريتى‏ية لة: ئاليك، لةطةلأ ضيَذيَكى مةعنةوى‏دا.. ئةم دوو ثاداشتة سةروزياديانة.

بةشى ضوارةم: ضةند كريَكاريَكن كة دةزانن ض كاريَك ئةنجام دةدةن ‏و بؤضى دةيكةن و بؤ كيَى دةكةن، ض جاى ئةوةى كة دةشزانن كريَكارةكانى تر لةبةر ضى كار دةكةن و، ئةو خاوةن دةستةلآت و بةتوانا مةزنةش ئامانجى لةم كارانةدا ضى‏ية‏و بؤضى هةموويانى خستووةتة كار..

ئةم جؤرة كريَكارانة، سةركردايةتيى كريَكارةكانى تر و سةرثةرشتى‏كردنى ئةوانيان لة ئةستؤداية و، بةثيَى ثلة و ثايةشيان مووضةى خؤيانيان هةية.

هةر بة ويَنةى ئةم نموونةية، خواوةندى شكؤمةندى خاوةنى ئاسمانةكان و زةوى و، خاوةن جوانيى بةديهيَنةرى دنيا و قيامةت و، ثةروةردطارى هةموو جيهانةكانيش، لة بازنةى هؤكارةكان‏ و لةم كؤشكةى طةردوون‏دا: مةلائيكةت و ئاذةلأ و بآطيانةكان و رِووةك و مرؤظ، دةخاتة كار و بةرةو ثةرستش دةيانداتة بةر، بآ ئةوةى كة ثيَويستى بةوان ببيَت. ضونكة ئةو خؤى "بةديهيَنةر"‏ة و هةرطيز ثيَويستى بة هيض شتيَك نى‏ية. بةلَكو لةبةر دةرخستنى عيززةت و مةزنايةتيى خؤى و، كاروبارة ثةروةردطارى‏يةكان و، حيكمةتةكانى ترى هاوضةشنيان، دةيانخاتة كار..

بةم ثآية، ئةم ضوار جؤرة كارطوزارة، ضوار شيَوةى جياجياى ثةرستنيان خراوةتة ئةستؤ:

بةشي يةكةم: ئةوانةن كة لة نموونةكةدا بة بةندة‏‏ و كؤيلة ناوبران و، ليَرةدا مةبةست ثيَيان مةلائيكةتانة، كة لة رِووى ثلة بةرزبوونةوةى ئةنجامى "موجاهةدة"‏وة ثلةيان بةرز نابيَتةوة، بةلَكو هةريةكةيان ثلة و ثايةيةكى ضةسثاوى ديارى‏كراوى هةية، بةلآم لة خودى كارةكةيان‏دا تاميَكى تايبةتى دةضيَذن و، هةريةكةيان بة‏ثيَى ثلةى خؤى لة خودى ثةرستشةكانيان‏دا رِيَذنة ثةروةردطارى‏يةكان وةردةطرن..

بةو واتايةى كة ثاداشتى خزمةتةكانيان لة خودى كارةكانيانداية، ضونكة هةروةك مرؤظ لةزةت لة: ئاو و هةوا و رِووناكى و خؤراك دةبات، مةلائيكةتيش لةزةت و ضيَذ لة نوورةكانى: ذيكر و تةسبيحات و حةمد و ثةرستش و خواناسين و مةحةببةت، دةبةن و خؤراكيان لةسةر ئةوةية. ضونكة ئةوان لة "نوور" دروست‏كراون، كةواتة خؤراكى "نوور" سةروزياديانة، تةنانةت ئةو بؤنة خؤشانةش كة لة "نوور"‏ةوة نزيكن، جؤريَكى ترى خؤراكى ئةوانن. ضونكة بةو بؤنة خؤشانة شاد و ثآخؤشحالأ دةبن.

بةلَآ، رِؤحيانةتة خاويَنةكان حةزيان لة بؤنة خؤشةكانة!

ثاشان "مةلائيكةت" لةو كارانةدا كة بة فةرمانى ثةرستراوةكةيان دةيكةن و لة ثيَناوى ئةودا ئةنجامى دةدةن و.. لةو خزمةتانةدا كة بة ناوى ئةوةوة رِايان دةثةرِيَنن و.. لةو سةرثةرشتيكارى‏يةى كة لة ذيَر بينين و ضاوديَريى ئةودا دةيكةن و.. لةو شةرةفمةندى‏يةش‏دا كة بةهؤى ثةيوةندى‏بوونيان ثيَيةوة بة دةستى دةهيَنن و.. لةو طةشت و طةرِانةى كة بة خويَندنةوة و موتالآكردنى مولك و مةلةكووتى ئةو دةيكةن و.. لةو نيعمةت و ضيَذةى كة بة بينينى درةوشانةوةكانى جوانى و شكؤمةنديى ئةو دةستيان دةكةويَت..

لة هةموو ئةمانةدا، مةلائيكةتةكان بةختةوةرى‏يةكى هيَندة مةزنيان دةست دةكةويَت كة ذيريى مرؤظ ثةيى ثآ نابات و، جطة لة خودى مةلائيكةتةكة كةسى تر لة بةديهاتووانى خواى طةورة ثيَى نازانيَت!

جا بةشيَك لة مةلائيكةتان تةنها لة عيبادةت‏دان و.. بةشيَكى تريان عيبادةتةكانيان لة ئةنجامدانى كارةكانيانداية و.. بةشى مةلائيكةتة كارطوزارةكانى ناو زةويش، وةكو "مرؤظ" وان = طةر ئةم تةعبيرة دروست بيَت = ضونكة هةنديَكيان ئةركى سةرثةرشتى و ضاوديَريى ئاذةلَةكانيان لة ئةستؤداية، كة مةلائيكةتة شوانةكانن و، جؤريَكى تريان سةرثةرشتيكارى رِووةكةكانى زةوين كة جووتيارةكانيانن‏. بةو واتايةى كة رِووى زةوى كيَلَطةيةكى طشتى‏ية، مةلائيكةتيَك سةرثةرشتيى دةكات كة كارى ئةو كيَلَطةيةى لة ئةستؤ نراوة. واتة ئةو مةلائيكةتة بة فةرمان و رِوخسةت و هيَز و تواناى بةديهيَنةرى شكؤمةند و لة ثيَناوى ئةودا سةرثةرشتيى سةرجةم رِةطةز و جؤرةكانى ئةو زيندةوةرانة دةكات كة بةسةر زةوى‏دا ديَن و دةرِؤن. جطة لةم مةلائيكةتةش مةلائيكةتيَكى بضووكتر هةية كة ضاوديَريى تايبةتيى هةموو جؤريَك لة جؤرةكانى زيندةوةرانى ثآ سثيَرراوة.

خؤ مادةم زةوى كيَلَطةية، ئةوا هةموو جؤرةكانى رِووةكى تيَدا دةضيَنريَت. كةواتة مةلائيكةتيَك هةية بة ناوى خواى طةورة و بة هيَز و دةستةلآتى ئةو، سةرثةرشتيى طشت رِووةكةكانى زةويى لة ئةستؤ نراوة‏. ئنجا مةلائيكةتيَكى تر هةية كة ثلةى لةوى ثيَشوو لة خوارترة و سةرثةرشتيى يةك بة يةكى تاقم و ضينة جياجياكانى رِووةكةكان دةكات. بةم جؤرة، ضةندةها مةلائيكةتى سةرثةرشتيكار هةن. ئنجا حةزرةتى ميكائيليش = دروودى لةسةر بيَت = كة يةكيَكة لة هةلَطرانى عةرشى "رِةززاقييةت" سةرثةرشتيكارى هةرةمةزنة بةسةر هةموو ئةو مةلائيكةتانةوة.

ئةو مةلائيكةتانةى كة وةك شوان و جووتيار وان، لة مرؤظ جياوازن، ضونكة ئةو سةرثةرشتى‏يةى بةسةر شتان‏دا دةيكةن كاريَكى تةواو بآطةرد و خاويَنة و لة ثيَناوى خواوةند و بة ناوى خواى طةورة و هيَز و تواناى فةرمانى ئةو‏، جآبةجيَى دةكةن. تةنانةت سةرثةرشتى‏كردنةكةيان بريتى‏ية لة:

بينينى درةوشانةوةكانى ثةروةردطاريَتى لةو "جؤر"‏ةدا كة سةرثةرشتى‏كردنى ئةويان لة ئةستؤ نراوة و..

خويَندنةوةى درةوشانةوةكانى توانست و ميهرةبانى لةو كارةدا و..

طةياندن و ئيلهام‏كردنى فةرمانةكانى خوا ثيَى و..

ئةنجامدانى ئةو كارةى كة وةك "رِيَك‏خستن" واية لة كارة ئيختيارى‏يةكانيان‏دا، بة تايبةت لة سةرثةرشتى‏كردنى رِووةكةكانى ناو كيَلَطةى زةوى‏دا و..

نواندنى تةسبيحاتة مةعنةوىيةكانى ئةو "جؤر"‏ةى كة ئةوان سةرثةرشتيى دةكةن و، ئاشكراكردنى "تةحيات" و سلآوة مةعنةوى‏يةكانيان لة لاى بةديهيَنةرة مةزنةكةيان، بة زمانى مةلائيكةت و..

ثاشان جوان‏بةكارهيَنانى ئةو ئاميَر و كؤئةندامانةى كة بةو شتانة بةخشراون و ئاراستةكردنيان بؤ ضةند ئامانجيَكى ديارى‏كراو و ئةنجامدانى جؤرة رِيَك‏خستنيَكى تايبةتى تيايان‏دا.

جا ئةم خزمةتطوزارىيانةى كة "مةلائيكةت" ئةنجاميان دةدةن، بة جؤرة دةستكةوتيَكى "جوزئى ئيختيارى" دادةنريَت. تةنانةت جؤريَكة لة ثةرستش و بةندايةتى‏يةكانيان. ضونكة ئةوان دةست‏تيَوةردان و دةستكارى‏كردنى رِاستةقينةيان لة هيض شتيَك‏دا نى‏ية، ئةوةتا هةموو شتيَك سكة و مؤريَكى تايبةتيى بةديهيَنةرى هةموو شتانى لةسةر نةخشيَنراوة، بة ضةشنيَك كة دةرىدةخات: جطة لة خواى طةورة هيض شتيَك بة هيض جؤريَك ناتوانيَت خؤى لة بةديهيَنانى شتان‏دا هةلأبقورتيَنيَت.

واتة ئةم جؤرة كارةى مةلائيكةتان = لة رِاستى‏دا = بريتى‏ية لة ثةرستشةكانى ئةوان. ضونكة كارةكانى ئةوان وةك هى مرؤظ "عادةت" نين، بةلَكو "عيبادةت"‏ن.

بةشي دووهةمي كريَكارةكانى كؤشكى طةردوون: ئاذةلَةكانن.

جا لةبةر ئةوةى ئاذةلَةكان دةروونى خاوةن ئيشتيها و ئيختيارى جوزئىيان تيَداية، ئةوا كارةكانيان ثاك و بآطةرد نابيَت بؤ خواى طةورة، بةلَكو "دةروون" بةش و هةوا و ئارةزووى خؤى لة كارةكةى‏دا دةويَت و ئةو بةشةى تيَدا دةردةهيَنيَت. لةبةر ئةوة، خواوةندى خاوةن مولَك و كةرةم و شكؤمةندى، مووضة و ثاداشتيَك بةو ئاذةلآنة دةبةخشيَت كة دةروونى ئةوانى ثآ تيَر و دلَنيا بكات.

بؤ نموونة: "بولبول" كة بة عاشقى طولأ و شةيداى طولَزارةكان ناسراوة[1] و زيندةوةريَكى بضووكة، بةديهيَنةرى مةزن لة ثيَنج ئامانج‏دا بةكارى دةهيَنيَت:

يةكةميان: ئةوةية كة بةناوى هةموو تيرة و جؤرةكانى زيندةوةرانةوة رِاطةياندنى ئةو ثةيوةندى‏ية بةتينةى لة ئةستؤ نراوة كة ئاذةلَةكان بةرامبةر جؤرةكانى رِووةك هةيانة.

دووهةميان: بريتى‏ية لةوةى كة بولبول كارمةندى رِاطةياندنى شادمانى و خؤشحالَى و بةخيَرهاتنة بةرامبةر بةو ديارىيانةى كة لة لايةن رِؤزيدةرى بةخشندةوة رِةوانة كراون. ضونكة "بولبول" وتاربيَذيَكى ثةروةردطارى‏ية، بة خويَندن و نةوا و ئاوازةكانى داواى رِؤزيى ئةو ئاذةلآنة دةكات كة ثيَويستيان بة رِؤزى‏ية و ميوانى خواوةندى ميهرةبانن.

سآهةميان: دةرخستنى ثيَشوازيى جوان و شايستةية بةرامبةر سةرجةمى رِووةكةكان. واتة بؤ دةربرِينى ثيَشوازيى زيندةوةران لةو يارمةتىيانةى كة رِووةك بؤ بالَندة و ئاذةلَةكانى هاورِةطةزى ئةمى دةنيَرن.

ضوارةميان: دةرخستن و رِاطةياندنى ئةو ثيَويستى‏ية توند و تيذةى ئاذةلَةكانة بة رِووةكةكان كة دةطاتة ئاستى شةيدا‏بوون بةرامبةر رِوخسارة طةش و جوانةكانى رِووةكةكان و، رِاطةياندنى ئةم ثيَويستى‏يةية لة بةرضاوى بينةران‏دا.

ثيَنجةميان: ثيَشكةش‏كردنى نةرم و نيان‏ترين تةسبيحاتة لة ناوةندى ناسك‏ترين شةوق و تاسةمةندى و لة جوانترين رِوودا (كة رِووى طولَة) بؤ ديوانى ميهرةبانيى خواوةندى خاوةن مولَك و شكؤمةندى و بةخشندةيى.

جطة لةمانة‏‏، طةلـآ واتاى تريش هةن كة لةم ثيَنج ئامانجانة دةضن.

جا ئةم ضةشنة واتا و ئامانجانةن كة ئامانج و مةبةستى رِاستةقينةى ئةو كارةن كة "بولبول" لة ثيَناوى خواوةندى حةق‏دا ئةنجامى دةدات. كةواتة "بولبول" بة زمانى خؤى دةخويَنيَت و ئيَمةش لة ئاوازة خةمناكةكانيةوة ئةم واتايانة تآدةطةين! هةروةك مةلائيكةت‏و رِؤحانى‏يةكانيش ليَى تآدةطةن. خؤ تآنةطةيشتنى تةواوةتيى "بولبول" لة ئاوازةكانى خؤى، رِآ لة تيَطةيشتنى ئيَمة ناطريَت و زيانى لـآ نادات. ئةوةتا وتةى: "رُبَّ مستمِعٍ أوعى مِن متكلم"[2] ثةنديَكى بةناوبانطة. ثاشان ئاطادارنةبوونى بولبول بة دوور و دريَذى لةم ئامانجانة، نابيَت بة بةلَطة لةسةر نةبوونيان، ضونكة بولبول هيض نةبآ وةكو ئةو كاتذميَرة واية كة كاتةكانت ثآدةناسيَنيَت، كةضى خؤى نازانيَت ض كاريَك بةرِيَوة دةبات. كةواتة "نةزانينى" ئةو زيان بة "زانينى" تؤ ناطةيةنيَت!

جا مووضة و ثاداشتى ئةو "بولبول"ة، بريتى‏ية لةو ضيَذةى كة لة بينينى خةندةى طولَة جوانةكانةوة بةدةستى دةهيَنيَت و بة طفت‏وطؤ‏كردنى لةطةلَيان‏دا دةيضيَذيَت. واتة ئاوازة خةمناك و دةنطة ناسكةكانى "بولبول" سكالآ نين لة دةست هيض ئازاريَك كة هاتبيَتة رِيَى زيندةوةريَكى وةك ئةو، بةلَكو ثيَشكةش‏كردنى شوكر و سوثاسطوزارىية بةرامبةر بةخششة ميهرةبانى‏يةكانى خواوةند.

زيندةوةرة ئاذةلَةكانى ترى وةك "هةنط" و "جالَجالَؤكة" و "ميَروولة" و ورديلة ئاذةلَةكانى تر، وةكو "بولبول" قياس بكة، ضونكة طةلـآ ئامانجى زؤر لة ناوةندى كارةكانى هةريةكةيان‏دا هـةية و، هةريةكةشــيان بة ويَنةى مووضة و ثاداشـتيَكى جوزئى ضيَذ‏ و لةزةتيَكى تايبةتيى تيَدا دانراوة، كةواتة هةريةكةيان بةو ضيَذ و زةوقةوة خزمةتى ئامانجة مةزنةكانى سنعةتيَكى ثةروةردطار دةكةن. هةروةك كريَكاريَكى ئاسايى كة لةناو كةشتيى ثادشادا كار بكات مووضةى جوزئيى خؤى هةية، بة هةمان جؤر ئةم زيندةوةرانةش كة خزمةتى كارطوزارى‏يةكانى خواوةند دةكةن، مووضةى جوزئيى خؤيان هةية.

ثاشماوةي باسي بولبول:

وا طومان نةبةيت كة ئةم كارمةندى‏ية ثةروةردطارى‏يةى لة "بولبول‏‏"دا بينيمان و، بريتى‏ بوو لةو رِاطةياندن و رِيَنمايى و لاواندنةوانةى كة بة ئاوازى تةسبيحات دةرى‏برِى، تةنها تايبةت بيَت بة "بولبول"‏ةوة. بةلَكو هةموو "جؤر"‏يَك لة زؤربةى رِةطةز و جؤرةكانى بوونةوةران تاقميَكيان تيَداية وةك بولبول وان كة دانةيةكى ناسك و نيانى ئةوان ياخود ضةند دانةيةكيان ناسكترينى هةست و شعوورةكانى ئةو رِةطةز و "جؤر"‏ة دةنويَنن و، بة ناسكترين ئاواز سروودى نةرم و نيان‏ترين تةسبيحات دةخويَنن. بة تايبةت جؤرةكانى "ميَروو" كة طةلـآ بولبولى جؤراوجؤريان هةية و خؤشترين ئاواز بة طويَى ئةوانةدا دةدةن كة طوآيان لـآ رِادةطرن و، بة جوانترين ئاوازيشيان تةسبيحاتى خؤيان بة‏سةردا ثةخش دةكةن، هةر لة بضووكترين زيندةوةرةوة تا طةورةترينيان.

هةندآ لةم بولبولانة بولبولى شةون، كة لة شةوطارى كث و ئارام‏‏ و لة ناوةندى بوونةوةرة كش و ماتةكان‏دا دةبن بة هاورِازى خؤشةويست و ضيرؤك‏خويَنى دلَنةواى ئةو زيندةوةرة خنجيلة و بضووكانةى كة ثالَى ئارامى و هيَمنى‏يان لـآ داوةتةوة. بة رِادةيةك كة دةلَيَى هةريةك لةو بولبولانة جةمسةرى ئةلَقةيةكى ثةنهانى ذيكرة و، لة ناوةندى ئةو كؤرِةدا‏‏ كة هةريةكةيان طؤشةى ئارامى و بآدةنطيى طرتووة و بةو دلَة ئارامةى كة بة بةديهيَنةرة مةزنةكةى خؤى دلَنيايى بةدةست هيَناوة، طوآ لة جؤرة ذيكر و تةسبيحيَكى خواى طةورة رِادةطريَت!

جؤريَكى ترى ئةم بولبولانة هى رِؤذن، كة بة رِؤذى رِؤشنا و لةسةر مينبةرى درةختةكان و لة بةرضاوى بينةران‏دا، بة تايبةت لة وةرزى هاوين و بةهاردا سؤز و ميهرةبانيى خواوةندى بةخشندةى ميهرةبان بة خويَندن و سروودةوة رِادةطةيةنن و، لة رِيَى خويَندن و ئاواز و جريوة ناسك و تةسبيحاتة سةروادار(مسجع)ةكانيانةوة تاسة‏‏‏ و ئةوين لاى هةموو طوآبيستيَكيان دةورووذيَنن، بة رِادةيةك كة تةنانةت طوآبيستانيشيان هان دةدةن بة زمان و ئاوازى تايبةتيى خؤيان دةست بة ياد و ذيكرى بةديهيَنةرى مةزنيان بكةن!

بةو واتايةى كة هةموو يةكيَك لة جؤرةكانى بوونةوةران بولبوليَكى تايبةتيى خؤيان هةية، كة سةر حةلَقةى ذيكرة تايبةتى‏يةكةيانة. تةنانةت ئةستيَرةكانى ئاسمانيش بولبوليَكى تايبةتىيان هةية كة بة "نوور" و "رِووناكى‏يةكانى" دةخويَنيَت و ئاوازةكانى ثةخش دةكات.

بةلآم..

طةورةترين و، بةرِيَزترين و، رِووناكترين و، مةزنترين و، دةنط‏بةرزترين و، سيفةت‏جوانترين و، خاوةنى تةواوترين ذيكر و طشتى‏ترين شوكرانة‏ و تةواوترين ماهييةت‏‏و، شيَوة‏ جوانترينى هةموو بولبولةكان، تةنها ئةو بولبولةية كة بة خويَندن و جريوة ناسك و لالآنةوة بةلةزةت و تةسبيحاتة بةرز و بلَندةكانى، تاسة و جةزبة و ئةوينى لة زةوى‏و ئاسمانة بةرزةكان و لة باخضةى ئةم طةردوونة مةزنةدا هةذاندووة.. كة بولبولى مةزنى رِةطةزى مرؤظة لة باخضةى بوونةوةران‏دا و بولبولى قورئانة بؤ طرؤى ئادةميزاد، كة: حةزرةتى محمدى ئةمينة‏!! عليه وعلى آله وأمثاله أفضل الصلوات وأجمل التسليمات.

ثوختةى ئةمانةى ثيَشوو:

ئةو زيندةوةرة ئاذةلآنةى كة لة كؤشكى طةردوون‏دا خزمةت دةكةن، بة تةواوى فةرمانة تةكوينى‏يةكان رِادةثةرِيَنن و بة ناوى خواى طةورةوة ئامانجةكانى ناو فيطرةتيان بة جوانترين شيَوة دةردةخةن. كةواتة "تةسبيحات"‏ى ئةوان بريتى‏ية لة: ئةنجامدانى ئةركةكانى ذيانيان = بة هيَز و تواناى خواى طةورة = لة ناوازةترين شيَوةدا و، ماندووبوونيان لة كارةكانيان‏دا.. "ثةرستشةكان"‏يشيان بريتين لةو ديارى و سلآوانةى كة ثيَشكةشى بةديهيَنةرى مةزن و بةخشندةى "ذيان"‏ى دةكةن.

بةشى سآهةمي كريَكارةكان: رِووةك و بآطيانةكانة.

ئةم كريَكارانة، نة مووضةيان هةية نة ثاداشت، ضونكة خاوةنى "ئيختيار" نين. كةواتة كارةكانيان بة ثاكى و بآطةردى بؤ خواى طةورةية و، تةنها بة ويست و هيَز و توانا و ناوى خواوةند و لة ثيَناوى ئةودا ئةنجام دةدريَن. بةلآم لة بارودؤخى رِووةكةكانةوة وا هةست دةكريَت كة لة دةمى ئةنجامدانى كارى: ثيتاندن و، بةرهةم‏هيَنان و، طةشة‏كردنى بةروبوومةكان‏دا، جؤرة لةزةتيَك دةضيَذن، بةلآم هةرطيز طرفتارى ئازار نابن. بة ثيَضةوانةى ئاذةلَةكانةوة كة لةزةت و ئازارةكانيان تيَكةلَى يةكترين و، هؤى ئةمةش دةطةرِيَتةوة بؤ ئةوةى كة خاوةنى هةنديَك "ئيختيار"ن. جا لةبةر ئةوةى "ئيختيار"لة كاروبارى رِووةك و بآطيانةكان‏دا خؤى هةلَناقورتيَنيَت، ئةوا ئاسةوارةكانى ئةم دوانة طةلـآ ورد و تةواوتر دةردةضن لةضاو كارى ئةو ئاذةلآنةى كة خاوةنى "ئيختيار"ن! ئنجا لة زيندةوةريَكى = بؤ نموونة = وةك "هةنط"‏دا كة بة وةحى و ئيلهام رِووناكى بةدةست دةهيَنيَت، كارةكان وردتر و تةواوتر دةبن لة ضاو كارى زيندةوةريَكى تر كة ثشت بة "جوزئى ئيختيارى"‏ى خؤى دةبةستيَت!

ئنجا هةموو دةستة و تاقميَكى رِووةكةكانى ناو كيَلَطةى زةوى، بة زمانى حالأ و توانا و ليَهاتنيان، لة بةديهيَنةرة داناكةيان دةثارِيَنةوة‏ و، دةلَيَن:

ئةى ثةروةردطارمان! لة لايةن خؤتةوة هيَزيَكمان ثآببةخشة تا بتوانين لة سةرتاسةرى زةوى‏دا ئالآى دةستة و تاقمةكةمان دابكوتين، بؤ ئةوةى بة زمانى خؤمان "مةزنيى ثةروةردطاريَتى"‏يةكةت رِابطةيةنين‏‏.. ئةى ثةروةردطارمان! يارمةتيمان بدة بؤ ئةوةى لة هةموو طؤشةيةكى ئةم مزطةوتةى طؤى زةوى‏دا تؤ بثةرستين و.. توانايةكمان بدةرآ كة بة ناو هةموو ناوضةيةكى ئةم ثيشانطاى زةوى‏يةدا طةشت و طوزار بكةين تاكو ناوبانطى نةخش و نيطارى ناوة جوانةكانت و ناوازةيى و لايةنة سةرسوورِهيَنةرةكانى سنعةتى تؤ، بلآو بكةينةوة.

بةديهيَنةرى ميهرةبانيش ئةم نزا مةعنةوى‏يةى رِووةكةكان طيرا دةكات و، ورديلة بالَى وةك طةندةمووى ورد بة تؤوى تاقميَكيان دةبةخشيَت تاكو بتوانيَت بؤ هةموو شويَنيَك بفرِيَت و، بةمةش كاريَك دةكات كة هةركةس دةيانبينيَت ناوة‏ جوانةكانى خواى طةورةيان لةسةر دةخويَنيَتةوة. وةك ئةوةى كة لة زؤربةى رِووةكة درِكاوى‏يةكان و بةشيَك لة تؤوى طولَة زةردةكان‏دا دةبينريَت.. هةروةها خواوةند ضنراويَكى تةرِ و ثاراوى خاويَن بة هةنديَكى تريان دةدات كة مرؤظ ثيَويستيةتى و خؤشحالَة ثيَى، تةنانةت مرؤظ دةكاتة خزمةتطوزاريشى و لة هةموو شويَنيَك‏دا دةى‏رِويَنيَت.. هةنديَكى تريشيان خواوةند شتيَكيان ثآ دةبةخشيَت كة بة مرؤظ هةرس(هضم) ناكريَت و لة ئيَسك دةضيَت و شتيَكى وةك طؤشتى بة بةر ثؤشيوة و ئاذةلَةكان بؤيان دةخوريَت و، خواوةند لة هةموو شويَنيَكى زةوى‏دا بلآويان دةكاتةوة.. هةروةها ئةو خواوةندة ضةندين ورديلة درِك بة هةنديَكى تريان دةبةخشيَت كة هةر هيَندةى بةر شتيَك بكةون ثيَوةى دةلكيَن و، بةم جؤرة لة شويَنيَكةوة بؤ شويَنيَكى تر دةرِؤن و لةوآ ئالآى دةستة و تاقمةكةيان هةلأدةكةن!

بةم جؤرة، "رِووةكةكان" كارة ناوازةكانى سنعةتى خواى طةورة بلآو دةكةنةوة و، بةشـيَكى تريان خـواوةند ضةند قوتوويةكى ثرِ لة تؤويان ثآ دةبةخشـيَت كة لة دةمى رِةخسين‏ و ثآطةيشتنيان‏دا بؤ ماوةى ضةند مةتريَك هةلَيان دةدات..

جا لةم نموونانةوة بزانة كة: ضؤن "رِووةكةكان" ضةندين زمانى زؤر و زةبةندة بة ذيكر و تةقديسى "بةديهيَنةرى مةزن" دةخةنة طوفتار‏‏‏، ضونكة بةديهيَنةرى دانا و زانا و بةتوانا هةموو شتيَكى لة جوانترين شيَوة و تةواوترين رِيَكى‏دا بةدى‏هيَناوة و باشترين ئاميَر و كؤئةندامى ثآبةخشيوة و بةرةو جوانترين رِووكار ئاراستةى كردووة و لة جوانترين ئةرك‏دا خستوويةتية كار. ئيتر ئةو شتةش باشترين و جوانترين تةسبيحات ئةنجام دةدات و، ثةرستشةكانيشى بة باشترين شيَوة رِادةثةرِيَنيَت.

جا ئةطةر تؤى مرؤظ بة رِاستى مرؤظيت ئةوا "سروشت" و "رِيَكةوت" و "بآمةبةستى"‏و "طومرِايى" لةم شتة جوانانةدا هةلأمةقورتيَنة و، بةم كارة ناشيرينةت جوانى‏يةكةى ئةوان مةشيَويَنة، تاكو خؤيشت ناشيرين و شيَواو دةرنةضيت!

بةشي ضوارةم: "مرؤظ"‏ة.

ضونكة مرؤظ، كة جؤريَكة لة خزمةتطوزارة كارمةندةكانى ئةم كؤشكةى طةردوون، لة رِوويةكةوة لة "مةلائيكةت" دةضيَت و لة رِوويةكى تريشةوة لة "ئاذةلأ".. ئةوةتا لة رِووى: ثةرستشى هةمةكى‏‏ و، طشتى‏بوونى سةرثةرشتى و، هةمةلايةنةى زانيارى و، لةوةش‏دا كة خةلَكى بؤ لاى ثةروةردطاريَتيى مةزنى خوا بانط دةكات‏، لة "مةلائيكةت" دةضيَت. تةنانةت مرؤظ طةلـآ زياتر لة مةلائيكةت شتانى تيَدا جةم بوون، ضونكة مرؤظ بة ثيَضةوانةى مةلائيكةت دةروونيَكى خراثكارى خاوةن هةوا و ئارةزووى لة خؤدا هةلَطرتووة و، دوو رِيَطاى لة بةردةم‏داية، دةبآ يان: بةرزبوونةوةيةكى طةورة، يان‏: نزم‏بوونةوةيةكى سامناك بؤ خؤى هةلَبذيَريَت..

ئةو رِووةش كة مرؤظى تيَدا لة "ئاذةلأ" دةضيَت، بريتى‏ية لةوةى كة مرؤظ لة كارةكانى‏دا بة دواى بةشى خؤى‏دا دةطةرِيَت!

كةواتة مرؤظ دوو مووضةى هةية:

يةكةم: مووضةيةكى جوزئى و ئاذةلآنة و خيَراية.

دووهةم: مووضةيةكى هةمةكى و مةلائيكةت‏ئاسا و دواخراوة.

لةو بيست‏وسآ وتانةى ثيَشوودا بةشيَكمان لة: ثاداشت و مووضة و كارمةندى و ثلةكانى بةرزبوونةوة و نزم‏بوونةوةى "مرؤظ" باس كردووة، بة تايبةت لة وتةى يازدةهةم و بيست‏وسآهةم‏دا. ضونكة لةو دووانةدا بة دريَذى ئةوانة رِوون كراونةتةوة. لةبةر ئةوة، ليَرةدا ئةم باسة كورت دةكةينةوة و دةرطاكةى ثآدادةخةين و، لة خواى طةورةى بةتوانا دةثارِيَينةوة كة: دةرطاكانى ميهرةبانيى خؤيمان بؤ بكاتةوة و‏، بؤ تةواو‏كردنى ئةم وتةية يارمةتيمان بدات و‏، بة تكا‏و لالآنةوةش داواى لـآ دةكةين ضاوثؤشى لة كردةوة خراثةكانمان بكات و لة هةلَةكانمان خؤش ببيَت. ئامين.

لقي ثيَنجةم

ئةم لقة ثيَنج "بةر"‏ى طرتووة

بةري يةكةم:

ئةى ئةو دةروونةم كة خؤى خؤش‏دةويَت!.. هةروةها ئةى ئةو هاوةلَةشم كة شةيداى دنياية!

بزانن كة:

"خؤشةويستى"(المحبة) هؤى ثةيدابوونى ئةم بوونةوةرانةية و، ثةيوةندى‏دةرى نيَوان بةشةكانيةتى و، نوور و ذيانى سةرانسةرى طةردوونة!

جا لةبةر ئةوةى "مرؤظ" طشتى‏ترين و هةمةكى‏ترينى بةروبوومةكانى ئةم طةردوونةية، ئةوا خؤشةويستى‏يةكى ئةوتؤ لةناو دلَى‏دا = كة ناوكى ئةو بةرةية = دانراوة كة بتوانيَت هةموو بوونةوةران بطريَتةوة‏‏. لةبةر ئةوة‏، مةطةر ئةو كةسةى خاوةنى كةمالَيَكى نةبرِاوةية‏‏، دةنا كةسى‏تر شايستةى ئةم ضةشنة خؤش‏ويستنة بآكؤتايى‏ية نى‏ية.

كةواتة ئةى نةفسةكةم و ئةى هاورِآكةم!

خواى طةورة دوو ئاميَرى لة فيطرةتى مرؤظ‏دا داناوة، تاكو ببن بة هؤكارى "ترس" و "خؤشةويستى". جا ئةم ترس و خؤشةويستى‏ية يان رِوويان لة "خةلَكى" دةبيَت يان لة "بةديهيَنةر". خؤ ئاشكرايشة كة ترسان لة "خةلَك" بةلآيةكى ئازاربةخشى بةسوآية و، ئاراستةكردنى خؤشةويستيش بؤ ئةوان طيروطرفتيَكى وةهاية كة ذيان ليَلأ و بآتام دةكات. ضونكة ئةم ضةشنة ترسة ئةوة دةطةيةنيَت كة تؤى مرؤظ لة كةسيَك دةترسيت بةزةيى ثيَت‏دا نايةتةوة، ياخود هةر طوآ لة سكالآ و لالآنةوةت ناطريَت! كةواتة "ترس" = لةم حالَةتةدا = بةلآيةكى ئازاربةخشة.. ئنجا سةبارةت بة خؤش‏ويستنيشيانةوة، ئةوا ئةو شتةى كة تؤ خؤشت دةويَت، يان ناتناسيَت و بةبآ خوا حافيزى بةجيَت دةهيَلَيَت (وةكو سامان‏و لاويت) يان لةبةر ئةوةى تؤ خؤشت دةويَت، ئةو دةضيَت بة ضاوى سووكةوة سةيرت دةكات! ئايا نابينيت لة سةدا نةوةد و نؤى عاشقة مةجازى‏يةكان سكالآ لة دةست مةعشووقةكانيان دةكةن؟! ئةمةش لةبةر ئةوةية كة: خؤش‏ويستنى ضةند خؤشةويستيَكى لةبت‏ضووى دنيايى تا رِادةى "ثةرستن" بة ناخى ئةو "دلأ"‏ةى كة ئاويَنةى خواوةندى صةمةدة، بة لاى ئةو خؤش‏ويستراوانةوة قورسة.. طرانة، ضونكة فيطرةتى مرؤظ دةست بة رِووى هةموو ئةو شتانةوة دةنيَت كة لةطةلَى‏دا ناطونجيَن‏ و شايانى نين‏! (ديارة خؤشةويستيى شةهوانى لة دةرةوةى ئةم باسةمانداية).

بةو واتايةى كة: ئةو شتانةى خؤشت دةويَن: يان ناتناسن، يان بة سووكى تةماشات دةكةن، يان هاورِآيةتيت ناكةن، بةلَكو هةرضةندةش هاوار بكةيت و ثيَت ناخؤش بيَت، ئةوان هةر دةرِؤن و بةجيَت دةهيَلَن!

جا مادةم واية ئةوا رِووى ئةم "ترس" و "خؤشةويستى"‏يةت ئاراستةى ئةو كةسة بكة كة ترسةكةت دةطؤرِيَت بة زةبوونى‏يةكى بةلةزةت و، خؤشةويستى‏يةكةشت بة بةختةوةرى‏يةكى دوور لة زةليلى‏ و رِسوايى!

بةلَآ، ترسانى مرؤظ لة بةديهيَنةرى شكؤمةندى خؤى ئةوة دةطةيةنيَت كة ئةو مرؤظة رِيَطايةكى بةرةو بةزةيى و ميهرةبانيى خواى طةورةى دؤزيوةتةوة، تاكو لةو رِآيةوة هاناى بؤ لا ببات. كةواتة "ترس" لةم رِووةوة قامضيى هاندان و تةشويقة، مرؤظ بةرةو باوةشى سؤز و ميهرةبانيى خواوةند دةداتة بةر. ضونكة وةك ئاشكراية "دايك" بؤ ئةوة منالَةكةى دةترسيَنيَت تاكو بطةرِيَتةوة بؤ لاى و بة سنطى خؤيةوة بينووسيَنيَت! جا ئةم ترسة لة دلَى ئةو منالَةدا طةلـآ بةتام و لةزةتة، ضونكة منالَةكة بةرةو باوةشى سؤز و بةزةيى رِادةكيَشيَت. خؤ دةشزانين كة "شةفةقةتى هةموو دايكان" تةنها يةكيَكة لة بريسكانةوةكانى "ميهرةبانيى خواوةند". بةو واتايةى كة ترسان لة خواى طةورة، تام و لةزةتيَكى طةلـآ مةزنى تيَداية. جا ئةطةر "ترسان لة خواى طةورة" تا ئةم رِادةية ضيَذ و لةزةتى تيَدا بيَت، دةبيَت "خؤش‏ويستنى" ضؤن بيَت؟! ئايا لةمةوة دةرناكةويَت كة ضةندة لةزةتى نةبرِاوةى تيَداية؟

ثاشان ئةو كةسةى كة لة خوا دةترسيَت، لةوة رِزطارى دةبيَت كة لة كةسانى تر بترسيَت، كة ترسيَكى ثرِ لة دلَرِةقى و طيروطرفتة..

ئنجا ئةو خؤشةويستى‏يةى كة مرؤظ بؤ بوونةوةرانى ئاراستة دةكات، ئةطةر لة ثيَناوى خواى طةورةدا بيَت، ئةوا ئازارى جودايى ئاويَتة نابيَت.

بةلَآ رِاستة، مرؤظ لة ثيَش هةموو كةسيَك‏دا خؤى خؤش دةويَت، ئنجا خزمانى و، ثاشان نةتةوةكةى و، دواى ئةوان بوونةوةرة زيندووةكان و، ثاشان طشت بوونةوةران و، ئنجـا هـةموو دنياى خؤش دةويَت. مرؤظ ثةيوةنديى لةطةلأ هةموو يةكيَك لةم بازنانةدا هةية‏ و، دةطونجيَت بة لةزةت‏ضةشتنى ئةوان ئةميش لةزةت بضيَذيَت و بة ئازاريشيان تووشى ئازار ببيَت. خؤ هيض شتيَك لةم جيهانة جةنجالَة تيَكةلأ و ثيَكةلأ و ثرِ لة هةرا و هوريايةدا وةك خؤى ناميَنيَتةوة و طةردةلوولى رِووخيَنةر دارى بةسةر بةرديةوة ناهيَلَيَت. بؤية دلَى مرؤظى هةذار هةميشة زامى يةك لةدواى يةكى تيَدا ثةيدا دةبيَت..

ئةوةتا سةرجةمى ئةو شتانةى كة مرؤظ دةستى لة داويَنيان طير كردووة، دةرِؤن و بةم رِؤشتنةشيان دلَى مرؤظ زامدار دةكةن، بةلَكو دةستيشى دةبرِن! لةبةر ئةوة، مرؤظ هيض كاتيَك لة دةست دلَتةنطى و نيطةرانيى بةردةوام رِزطارى نابيَت. تةنانةت هةندآ جار لة تاوا خؤى دةهاويَتة باوةشى بآئاطايى و مةستى‏يةوة!

كةواتة ئةى نةفسةكةم! ئةطةر تؤ ذير و خاوةنى فام و ئاوزانيت، ئةوا هةموو جؤرةكانى "خؤشةويستى" كؤ‏بكةرةوة و ثيَكةوة ئاراستةى خاوةنة رِاستةقينةكةيان بكة و، خؤت لةم بةلآ و طيروطرفتانة قورتار بكة‏‏. ضونكة ئةم هةموو جؤرة خؤشةويستى‏ية نةبرِاوانة = لة رِاستى‏دا‏‏ = تايبةتن بة خاوةنى جوانى و كةمالَيَكى بآكؤتايى، جا هةركات هةموويانت طيَرِايةوة بؤ خاوةنة رِاستةقينةكةيان، ئةوا دةتوانيت، بآ هيض دلَتةنطى و مةراقيَك، هةموو شتيَكت بة ناوى ئةو خاوةنةيانةوة و، لةو رِووةوة كة هةموويان ئاويَنةى ئةون، خؤش بويَت.

بةو واتايةى كة دةبآ ئةم خؤشةويستى‏ية، رِاستةوخؤ، ئاراستةى بوونةوةران نةكةيت. دةنا خؤشةويستى‏يةكةت هةلَدةطةرِيَتةوة و لة دؤخى "نيعمةت" دةردةضيَت و دةبيَت بة نةطبةتى و مايةى ئازاريَكى سةخت.

شتيَكى تر ماوة، با باسى بكةم بؤت:

تؤ ئةى نةفسـةكةم! رِووى خؤشـةويسـتى‏يةكةت رِاسـتةوخؤ ئاراسـتةى "خؤت" دةكةيت‏ و، كاريَكى وا ئةنجام دةدةيت كة "نةفس"‏ى خؤت دةكةيت بة خؤشةويست، بةلَكو بة ثةرستراوى خؤى و هةموو شتيَك لة ثيَناوى‏دا بةخت دةكةيت. وةك بلَيَى جؤرة ثةروةردطاريَتى‏يةكى ثآ رِةوا دةبينيت! لة كاتيَك‏دا كة هؤكارى خؤشةويستى: يان كةمالَة (ضونكة كةمالأ خؤى لة خؤى‏دا خؤشةويستة) يان بةرذةوةندى‏ية، يان لةزةتة، يان فةزيلةتة، يان هةر هؤكاريَكى ترى وةك ئةمانةية كة دةبن بةهؤى سةرهةلَدانى خؤشةويستى.

ئيَستاش ئةى نةفسةكةم!

لة ضةند جيَطايةكى وتةكان‏دا بة ضةشنيَكى بآطومان ضةسثاندوومانة كة: ماهييةتى "تؤ" هةويريَكة لة: قسوور و، ناتةواوى و، هةذارى و، كؤلَةوارى، ئاويَتة بووة و ثيَكةوة هةلأشيَلراوة. جا تؤ بةثيَى دذيَتى(الضديّة) ئةركى "ئاويَنة" ئةنجام دةدةيت، ئةوةتا بةو قسوور‏و ناتةواوى و هةذارى و كؤلَةوارى‏يةى كة هةر لة بناغةدا لةناو ماهييةتى تؤدان، كةمالأ و جوانى و توانست و ميهرةبانيى بةديهيَنةرى مةزن دةردةخةيت، بة ويَنةى "تاريكى"‏ى ضرِ و نووتةك كة درةوشانةوة و بريسكانةوةى "رِووناكى" دةردةخات!

كةواتة ئةى نةفسةكةم!

دةبآ نةفسى خؤت خؤش نةويَت، بةلَكو باشتر واية دوذمنايةتيى بكةيت‏، يان = دواى ئةوةى كة دةبيَت بة "مُطمئنّة" = بةزةييت بة حالَى‏دا بيَتةوة‏‏‏!

جا ئةطةر نةفسى خؤتت لةبةر ئةوة خؤش دةويَت كة مايةى سةرهةلَدانى لةزةت و نيعمةتةكانة و، خؤيشت شةيداى تام و ضيَذى لةزةت و بةرذةوةندى‏يةكانيت، ئةوا هةرطيز لةزةتيَكى نةفسانيى بة ئةندازةى طةرديلةيةك بةسةر لةزةت و بةرذةوةندى‏ية نةبرِاوة و لة سنوور‏بةدةرةكان‏دا ثيَش مةخة و، وةكو "طولَةستيَرة" مةبة كة طشت شتان و سةرجةم خؤشةويستانى نوقمى تاريكى دةكات و ثيَى واية ورديلة بريسكانةوةكةى خؤى سةروزياديانة. ضونكة لةزةتة نةفسانى و سوود و بةرذةوةندى‏يةكانت، هةروةها ئةو سوودانةى كة بةهؤى سوود‏ و بةرذةوةنديى ئةوانةوة بةدةستيان دةهيَنيت و، ئةو بةختةوةرى‏يةش كة بة بةختةوةريى ئةوان هةستى ثآ دةكةيت و، تةنانةت هةموو سوودةكانى طشت بوونةوةرانيش، تيَكرِا هةموويان لة سؤز و لوتف و بةزةيى "خؤشةويستى ئةزةلى"‏يةوة سةرضاوةيان طرتووة.

كةواتة دةبآ ئةو "خؤشةويستة ئةزةلى"‏يةت خؤش بويَت، تاكو لة رِيَى بةختةوةريى خؤت و هةموو ئةوانةى باس‏كران، لة خؤش‏ويستنى "كةمالَى موتلَةق"‏ى ئةو، تام و لةزةتيَكى نةبرِاوة بضيَذيت.

لة رِاستى‏دا ئةو خؤشةويستى‏يةى كة لة تؤدا جيَطير كراوة و خؤتت ثآخؤش دةويَت، خؤش‏ويستنيَكى زاتيى‏ خواية، تاكو رِووى بكةيتة خواوةند و زاتى خواى طةورةت ثآ خؤش بويَت، بةلآم تؤ بة هةلَة و خراث بةكارت هيَنا و ئاراستةى خودى خؤتت كرد!

كةواتة ئةى نةفسةكةم "أنا"ى خؤت لةناوبةرة و "هُوَ" دةربخة! ضونكة هةرضى جؤرةكانى خؤشةويستيى ناو ناخت هةن، كة بةسةر بوونةوةران‏دا بلآو كراونةتةوة، لة رِاستى‏دا بؤ ئةوة ثيَت دراون كة بةرامبةر ناوة جوانةكانى خوا و سيفةتة مةزنةكانى بةكاريان بهيَنيت، كةضى تؤ بة هةلَة و خراثى بةكارت هيَنان. بآطومان لةسةر ئةم كارةشت سزا دةدريَيت‏‏، ضونكة تؤلَةى خؤشةويستى‏يةكى نامةشرووع و نابةجآ، بةلآ‏ و موسيبةتيَكى وةهاية كة هيض بةزةيى‏يةكى تيَدا نةبيَت.

جا ئةو خؤشةويستة ئةزةلى‏يةى كة بة خواستى ناوى "الرحـمن الرحيم"ى خؤى، خانة‏و لانةيةكى بؤ ئارةزووة ماددى‏‏يةكانت ئامادة كردووة، كة بةهةشتيَكة بة حؤرى رِازاندوويةتيةوة و‏، سةرجةم خواست‏‏ و ئارةزووة ماددى‏يةكانيشى تيَدا كؤكردووةتةوة و.. بة ناوة جوانةكانى ترى طشت نيعمةت و بةخششة طشتى‏يةكانيشى بؤ تيَر‏كردنى خواستةكانى رِؤح و دلأ و نهيَنى و ذيرى و لايةنة ناسكةكانى ترت، ئامادة كردووة.. تةنانةت هةموو يةكيَك لة "ناوة ‏جوانةكانى" ضـةندين طـةنجينةى مةعنةوى و نةبرِاوةى ضاكة‏ و بةخششيان بؤ مرؤظ ئامادة كردووة..

بآ هيض طومانيَك، كيَشى يةك طةرديلة لة خؤش‏ويستنى ئةم خؤشةويستة ئةزةلى‏ية، لة بريى سةرتاسةرى بوونةوةران سةروزيادة و، هةرطيز ناكرآ و ناطونجآ كة سةرجةمى بوونةوةران جيَى يةك درةوشانةوةى جوزئيى درةوشانةوةكانى خؤشةويستيى ئةو بطرنةوة!

كةواتة ئةى نةفسةكةم! طوآبيست و طويَرِايةلَى ئةم ثةيمانة ئةزةلى‏ية بة كة ئةو "مةحبووبة ئةزةلى‏ية" بةسةر زمانى خؤشةويستةكةى‏دا هيَناويةتى و فةرمووية:

(قُلْ اِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللهَ فاتَّبِعُونـي يُحْبِبْكُمُ اللهُ) (آل عمران:31)!

بةري دووهةم:

ئةى نةفسةكةم!

ئةرك‏‏ و كارمةندى‏يةكانى "بةندايةتى" ثيَشةكى نين بؤ ثاداشتيَكى داهاتوو، بةلَكو ئةنجامى نيعمةتيَكى ثيَشووترن!

بةلَآ، ئيَمة لة ثيَشةكىدا ثاداشت و كريَى خؤمانمان وةرطرتووة و، بةو ثآية ئةرك و خزمةتى بةندايةتيمان كةوتووةتة ئةستؤ. ضونكة:

تؤ = ئةى نةفسةكةم! = بةديهيَنةرى شكؤمةند و بةخشندة ثؤشاكى "بوون"‏ى بة بةر ثؤشيويت، كة خيَريَكى رِووت و بآطومانة و.. ئنجا بة خواسـتى ناوى "الرزاق"ى خؤيشى "طةدة"‏يةكى ئةوتؤى ثآداويت كة تامى هةموو ئةو خؤراكانة بضيَذيَت كة لةسةر سفرةى ثرِ لة نيعمةتى رِاخراوى بةردةمت‏دا دايناون.. ثاشان "ذيان"‏يَكى خاوةن هةستيشى ثآبةخشيوويت، كة ذيانيَكة كت‏و‏مت وةك طةدة واية، داواى رِؤزيى خؤى دةكات، بؤية سفرةيةكى فراوانى ثرِ لة نيعمةتى بة‏ ئةندازةى رِووى زةويى لة بةردةم هةستةكانى "طوآ" و "ضاو"‏ت‏دا داناوة، كة وةكو "دةست" وان بؤ هةلَطرتنى ئةو نيعمةتانة.. ثاشان "مرؤظايةتى"‏شى ثآبةخشيوويت، خؤ ديارة ئةمةش داخوازى طةلـآ رِؤزيى مةعنةوى‏ية! لةبةر ئةوة، تا ئةو شويَنةى ذيرى برِ بكات سفرةى مولك و مةلةكووتى خؤى لة بةردةم طةدةى "مرؤظايةتى"‏ى تؤدا والآ كردووة.. ثاشان "ئيسلام و ئيمان"‏ى ثآبةخشيوويت، كة بريتين لة: "مرؤظايةتيى هةرة مةزن" و، خوازيارى طةلـآ نيعمةتى بآكؤتايين و، بة خؤراكى بةروبوومة نةبرِاوةكانى ميهرةبانى دةذين. لةبةر ئةوة، لةناو بازنةى "مومكينات"‏دا سفرةى نيعمةت و بةختةوةرى و لةزةتى طشتيى هةمةلايةنةى: "ناوة ‏جوانةكان" و "سنعةتة ثةروةردطارى"‏ية خاويَنةكانى لة بةردةم‏دا رِاخستوويت.. ثاشان "خؤشةويستى"‏ى ثآبةخشيوويت كة يةكيَكة لة نوورةكانى ئيمان، بؤية بة بةخشينى سفرةى: نيعمةت و، بةختةوةرى و، لةزةتيَكى نةبرِاوة، ضاكةى لةطةلأدا نواندوويت.

واتة هةرضةند تؤ لة رِووى "جةستة"‏ى بضووكتةوة: سنووردار و، ثابةند و، زةليل و كؤلَةوار و، لاوازيت، كةضى بةهؤى ضاكةكاريى خواى طةورةوة، لة "جوزئى"‏يةوة بوويت بة "كوللى" و، لةويشةوة بوويت بة "كولليَكى نوورانى" ضونكة هةرضةندة شتيَكى جوزئى بوويت‏‏، كةضى بةرزى كرديتةوة و بةوةى كة ذيانى ثآ دايت جؤرة هةمةكى‏بوونيَكى ثآبةخشييت. ثاشان بةوةش كة "مرؤظايةتى"‏ى ثآبةخشيت‏، لة رِاستى‏دا بؤ "هةمةكيى رِاستةقينة" بةرزى كرديتةوة‏. ئنجا بة ثآبةخشينى نيعمةتى "ئيمان"‏يش كة ضاكةيةكى خواوةندة بة‏سةرتةوة، بؤ ثلةى بةرزى: "هةمةكيى نوورانى" و، لةويشةوة بة بةخشينى نيعمةتى: "ناسين و خؤش‏ويستنى خؤى" بؤ ناو نوورى هةمةلايةنطير و طشتى، بةرزى كردوويتةوة.

جا ئةى نةفسةكةم!

تؤ لة ثيَشةكىدا ئةم هةموو ثاداشتانةت وةرطرتووة، ئنجا ئةركى "بةندايةتى"‏ت خراوةتة ئةستؤ، كة خزمةتيَكى بةلةزةت و طويَرِايةلَى‏يةكى تا‏بلَيَى خؤشة، تةنانةت سووك و ئاسانيشة. ئايا هيَشتا تؤ، دواى ئةوة، لة ئةنجامدانى ئةم ئةركة خاويَن و مةزن و شةرةف‏بةخشةدا تةمبةلَى دةكةيت و، بة نازةوة دةلَيَيت: "بؤضى دوعاكةم طيرا نابيَت؟" تؤ هيَندة بة هةلَةدا ضوويت كة ئةطةر بة جؤريَكى شرِ و ورِ ئةرك و خزمةتةكةى ئةستؤت ئةنجام بدةيت، دةضيت داواى "حةق" و "ثاداشتى" طةورةتر دةكةيت! وةك بلَيَى كريَكةى ثيَشووت بةشت نةكات و سةروزيادت نةبيَت!

بةلَآ، دةبآ بزانيت كة تؤ هةرطيز مافى نازكردنت نى‏ية، بةلَكو ئةركى سةرشانت تةنها ثارِانةوةى طةرم و طورِ و لالآنةوةى بة كولَة لة دةرطانةى خواوةنددا، ضونكة خواى طةورة تةنها بة فةزلأ و ضاكة و بةخشندةيى خؤيةتى كة "بةهةشت"‏ت ثآدةبةخشيَت. كةواتة تؤش تةنها هانا بؤ لاى ميهرةبانى‏يةكةى ئةو ببة و ثشتى ثآ ببةستة و، بةردةوام ئةو بانطةوازة ثةروةردطارى‏ية بةرز و بلَندة بلَيَرةوة كة دةفةرموآ:

(قُلْ بِفَضْلِ اللهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِكَ فَلْيَفْرَحُوا هُوَ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ) (يونس:58).

ئةطةر دةشلَيَيت:

ضؤن دةتوانم بة شوكرانةبذيَريى جوزئى و كةمى خؤم ئةركى "شوكرانة" بةرامبةر بةو نيعمةتة هةمةكىيانة دةرببرِم؟

لة وةلآم‏دا دةلَيَين:

بة "نييةت"‏ى طشتى و هةمةكى و، "باوةرِ"‏ى دامةزراوى بآسنوور..

بؤ نموونة: ثياويَك دةرِوات بؤ ناو ديوانى ثادشا و، ديارى‏يةكى موتةوازيعانة و هةرزانى "ثيَنج فلسى"‏ش لةطةلأ خؤى‏دا دةبات. كة دةطاتة ئةوآ دةبينيَت ئةو ديارىيانةى لة لايةن كةسانى ثلة و ثاية بةرزةوة بؤ ثادشا نيَرراون، هةموويان لةوآدا رِيز كراون. ئةم ثياوة لةبةر خؤيةوة بة خؤى دةلَيَت: ضى بكةم؟ خؤ ديارى‏يةكةى من لةضاو ئةوانةدا هةر هيض نى‏ية!! ثاشان خيَرا فرياى خؤى دةكةويَت و رِوو لة ثادشا دةكات و دةلَيَت:

= طةورةم! من هةموو ئةو ديارىيانة بة ناوى خؤمةوة ثيَشكةش بة تؤ دةكةم.. تؤ شايانى هةموويانيت. ئةى ثادشاى طةورةم! خؤ من ئةطةر بم‏توانياية ضةندةها ئةوةندةى وةك ئةم ديارى‏ية بةنرخانةم ثيَشكةش بكرديتاية هةرطيز دريَغيم نةدةكرد و بآ سآودوو كردن ثيَشكةشم دةكرديت.

ثادشايش، كة هةرطيز ثيَويستى بة كةس نى‏ية و، دياريى رِةعيةتةكانى وةك رِةمزيَك بؤ مةوداى ئيخلاس و رِيَز و طويَرِايةلَىيان وةردةطريَت، ديارى‏ية يةكجار موتةوازيعانةكةى ئةم هةذارةش = بةهؤى نيازة خاويَن و رِاست و بآطةرد و دلَنيايى‏ية بةرز و جوانةكةيةوة = بة ويَنةى ديارى‏ية هةرةمةزنةكانى كةسانى تر، وةردةطريَت.

بة هةمان جؤر، بةندةى لاواز و كؤلَةواريش كة لة نويَذةكةى‏دا دةلَيَت: "التحيات لله" ئةوا نييةتى بةم وتةيةى ئةوةية كة:

(خواية طيان! هةموو ديارى‏يةكانى بةندايةتيى بوونةوةران = كة بريتى‏ية لة ذيانيان = بة ناوى خؤمةوة ثيَشكةش بة تؤ دةكةم. خؤ من = ئةى ثةروةردطارم! = ئةطةر بم‏توانيياية بة ئةندازةى ذمارةى ئةوان سلآوم ثيَشكةش بكرديتاية، ئةوا ليَى رِانةدةوةستام و ثيَشكةشم دةكرديت، ضونكة تؤ شايانى ئةوة و لةوةش زياتريت).

جا ئةم "نياز"‏ة خاويَن و "باوةرِ"‏بوونة رِةط‏داكوتاوة، بة شوكرانةيةكى هةمةكى و فراوان دادةنريَت.

با بؤ ئةمة نموونةيةك لة رِووةك‏دا بهيَنينةوة، ضونكة ناوك و تؤوةكانيان وةك نييةتى ئةوان واية. بؤ نموونة "كالَةك" بةو نييةتةى كة بة هةزاران دانة ناوكى ناو خؤى دةيهيَنيَت، دةلَيَت: ئةى بةديهيَنةرم! من ثرِ بة دلَى خؤم و بةوثةرِى شةوق و شـادى‏يةوة دةمةويَت نةخش‏ و نيطارةكانى ناوة ‏جوانةكانت لة سةرانسةرى زةوى‏دا ‏‏‏‏رِابطةيةنم‏‏.

جا لةبةر ئةوةى خواى طةورة دةزانيَت ضى رِوو دةدات و ضؤنيش رِوو دةدات، ئةوا ئةو نييةتة رِاست و خاويَنةى بة ويَنةى ثةرستنيَكى فيعلى لـآ وةردةطريَت، وةك بلَيَى بة كردةوة رِووى داوة. ئا ليَرةدا دةزانيت كة ضؤن "نييةتى ئيماندار لة كردةوةكةى باشترة" و، لة حيكمةتى ئةو تةسبيحاتانةش تآدةطةيت كة بة ذمارة بآكؤتايى‏يةكان دةكريَن، وةك: "سبحانك وبحمدك عدد خلقك ورضاء نفسك وزنة عرشك ومداد كلماتك"[3] و"نسبِّحُكَ بجميع تسبيحات أنبيائِك وأوليائِك وملائكتك".

جا هةروةك ئةفسةرى بةرثرسيارى سةربازةكان، لة لاى ثادشا هةموو ئةو كارانة بة ناوى خؤيةوة ثيَشكةش دةكات كة سةربازةكانى ئةنجاميان داوة.. ئةم مرؤظةش كة: ئةفسةرى سةرثةرشتيكارى بوونةوةران و، ثيَشةواى سةربازى رِووةك و ئاذةلَةكانة و، ئامادةكراوى ئةوةية كة ببيَت بة خةليفة بةسةر بوونةوةرانى طؤى زةوىيةوة‏، خؤى بة وةكيل و بةرثرسيارى ئةو رِووداوانة دةزانيَت كة لة جيهانة تايبةتى‏يةكةى‏دا رِوو دةدات، ئةم مرؤظةش كة ئاواية بة هةمان جؤرة، ئةوةتا بة ناوى هةموويانةوة دةلَيَت: (إيَّاكَ نَعْبُدُ وَإيَّاكَ نَسْتَعِين) بةمةش سةرجةم ثةرستن و داواكارى‏يةكانى يارمةتى‏دان، كة بوونةوةران ئةنجامى دةدةن، ئةو بة ناوى هةموويانةوة ثيَشكةشى ثةرستراوى شكؤمةنديان دةكات و، ثاشان وا لة سةرجةمى بوونةوةرانيش دةكات كة بة ناوى ئةمةوة قسة بكةن و بدويَن، كاتآ كة دةلَيَت: "سبحانك بجميع تسبيحات جميع مخلوقاتك، وبألسنة جميع مصنوعاتك". ثاشان بة ناوى هةموو ئةو شتانةش كة لةسةر زةوى‏دا هةن، سلآوات لةسةر ثيَغةمبةر = صلى الله عليه وسلم = دةدات و دةلَيَت: "اللّهم صلِّ على محمد بعدد ذرات الكائنات ومركباتـها". ضونكة هةموو شتيَكى ناو ئةم طةردوونة ثةيوةندى‏يةكى لةطةلأ نوورى محمدى‏دا = صلى الله عليه وسلم = هةية. ئا بةم جؤرة لة حيكمةتى ذمارة نةبرِاوةكانى تةسبيحات و سلآواتةكان تآبطة.

بةرى سآهةم:

ئةى نةفسةكةم!

ئةطةر بة رِاستى دةتةويَت لة تةمةنيَكى كورت‏دا كاريَكى سةربةدوارِؤذى هةميشةيىيت دةست بكةويَت؟.. ئةطةر بة رِاستى دةتةويَت بة ويَنةى تةمةنيَكى دريَذ سوود لة هةموو خولةكيَكى ذيانت ببينيت؟.. ئةطةر بة رِاستى دةتةويَت "عادةت" بطؤرِيت بة "عيبادةت" و غةفلَةتةكةشت بطؤرِيت بة دلَنيايى و ئارامى.. ئةوا شويَن "سوننةتى ثيرؤز"‏ى ثيَغةمبةر = صلى الله عليه وسلم = بكةوة. ضونكة جآبةجآكردنى سوننةت و شةرع لة هةر مامةلَة و رِةفتاريَك‏دا دلَنيايى و ئارامى بةرهةم دةهيَنيَت‏ و، لةبةر ئةوةش كة ضةندين بةروبوومى زؤرى دوارِؤذ دةطريَت، ئةوا وةك جؤريَكى عيبادةتى لـآ ديَت.

بؤ نموونة: ئةطةر شتيَكت كرِى، ئةوا لةو دةم و ساتةى كة فةرمانى شةرعيى "ئيجاب و قبوولأ" جآبةجآ دةكةيت، هةموو كرِين‏‏ و فرؤشتنةكةت حوكمى عيبادةت وةردةطريَت! ضونكة حوكمة شةرعى‏يةكةت ياد دةخاتةوة، كة ئةمةش تةسةووريَكى رِؤحيت ثآ دةبةخشيَت و ئةم تةسةوورةش شاريعى مةزنت ياد دةخاتةوة كة خواى طةورةية. واتة ئةم مامةلَةيةى كة بةم جؤرة كرا، رِووت وةردةضةرخيَنيَت بةرةو خواى طةورة. هةر ئةمةشة كة دلَنيايى و ئارامى دةرِيَذيَتة ناو دلَةوة.

واتة كارئةنجامدان بة‏ثيَى "سوننةتى ثيرؤز" كردارة فانى و تةمةنة‏كورتةكان دةكات بة مايةى ذيانيَكى هةميشةيى و خاوةن بةروبوومى نةبرِاوة و هةتاهةتايى. لةبةر ئةوة، بة باشى طوآ لةم فةرمايشتةى خواى طةورة رِابطرة كة دةفةرموآ: (فَآمِنُوا بِاللهِ وَرَسُولِهِ النَّبِيِّ الأُمِّيِّ الّذِي يُؤمِنُ بِاللهِ وَكَلِماتِهِ واتَّبِعُوهُ لَعَلّكُمْ تَهْتَدُون) (الأعراف:158) هةميشة تآبكؤشة كة ببيت بة مةزهةريَكى جاميع و طشتيى رِيَذنةى درةوشانةوةيةكى هةموو ناويَك، لة درةوشانةوةكانى ناوة جوانةكانى خواى طةورة، كة بة ناو ئةحكامةكانى سوننةتى خاويَن و شةرعى ثيرؤزدا بلآو بوونةتةوة.

بةرى ضوارةم:

ئةى نةفسةكةم! لاسايى ئةهلى دنيا مةكةرةوة، بة تايبةت كةسانى هةرزة و ثيَرِى كافران.. نةكةى بة ئارايشتة رِوالَةتى و تام و ضيَذة لةخشتةبةرة نامةشرووعةكةى ئةوان بخةلَةتيَيت! ضونكة هةرطيز بة لاسايى‏كردنةوةيان وةكو ئةوانت لـآ نايةت، بةلَكو بةرةو نزمى‏يةكى يةكجار نزم دةكةويتة خوارةوة، تةنانةت بة ئاستى نزمى ثلةى ئاذةلَيشةوة رِاناوةستيت و ثتر بةرةوخوار دةبيتةوة! ضونكة تؤ "ذيرى"‏ت لةسةرداية، خؤ ئةم ذيرى‏يةش بؤ تؤ دةبيَتة ئاميَريَكى بيَزاركةرى شووم و، ضةكوشةكانى خؤيت بةسةردا دةسرةويَنيَت!

ضونكة:

ئةطةر كؤشكيَكى مةزن طلَؤثيَكى كارةبايى يةكجار طةورةى واى تيَدا بيَت كة لةو طلَؤثةوة هيَزى كارةبا بؤ طلَؤثة بضووكةكانى ناو ذوور و مةنزلَة بضووكةكان رِاكيَشرابيَت و هةموو ئةو طلَؤثة بضووكانةش ثةيوةندىيان بة طلَؤثة سةرةكى‏يةكةوة هةبيَت، ئةوا ئةطةر كةسيَك طلَؤثة كارةبايى‏ية طةورةكة بكوذيَنيَتةوة، يةكسةر تاريكى سةرجةمى ذوور و مةنزلَةكانى تريش دةطريَتةوة و طلَؤثةكانى ئةويَش دةكوذيَنةوة. بةلآم لةبةر ئةوةى ضةندين طلَؤثى كارةبايى لة ضةند كؤشكيَكى تردا هةن كة بةو طلَؤثة مةزنةى كؤشكة طةورةكةوة ثةيوةست نين، ئةوا طةر خاوةنى كؤشكةكة ئةو طلَؤثة مةزنة بكوذيَنيَتةوة هةر هيَشتا ضةندين طلَؤثى بضووكى تر لة كؤشكةكانى تردا دادةطيرسيَن و ئةركى خؤيان جآبةجآ دةكةن و دز و جةردةكان ناتوانن هيض شتيَكى ناو ئةو كؤشكانة بة دزى و تالآنى ببةن.

جا ئةى نةفسةكةم!

كؤشكى يةكةم: مرؤظى موسلَمانة.. طلَؤثة مةزنةكةش: سةردارمان ثيَغةمبةرى خؤشةويستة = صلى الله عليه وسلم = لة دلَى ئةو موسلَمانةدا. جا ئةطةر خوانةخواستة ئةو ئيماندارة ثيَغةمبةرى لة‏ بير بضيَتةوة و ئيمان لة دلَى خؤىدا دةربكات، ئةوا ئيتر باوةرِ بة هيض ثيَغةمبةريَكى تر ناكات. تةنانةت هيض جيَطايةك لةناو رِؤحى‏دا بؤ جيَطير‏كردنى كةمالآت ناميَنيَتةوة، بةلَكو ثةروةردطارى مةزنيشى لة بير دةضيَتةوة و، تاريكيى ناو دةروونى هةموو ئةو مةنزلَطا و لايةنة نيان و ناسكانةش دةطريَتةوة كة لة ماهييةتى‏دا دانراون و، كاولكارى‏يةكى سامناك لة دلَى‏دا بةرثا دةبيَت و، بيَزارى و دلَتةنطيى بةسةردا زالأ دةبيَت.

جا ئايا ض شتيَك فرياى ئةو كاولكارى‏ية سامناكة دةكةويَت و، ئةم مرؤظة ض سووديَكى دةست دةكةويَت تا بتوانيَت ئةو كاولكارى و بيَزارى‏ية ئاوةدان بكاتةوة؟!

بةلآم كةسانى "بيانى" وةك كؤشكى دووهةم وان، ضونكة ئةطةر نوورى ثيَغةمبةر = صلى الله عليه وسلم = لة دلَيان دةربكةن، ئةوا ضةند رِووناكى‏يةك سةبارةت بةوان هيَشتا هةر دةميَنيَت، يان هيض نةبآ ثيَيان واية كة دةميَنيَت! ضونكة هيَشتا لةو حالَةش‏دا شتيَكيان لة‏ بارةى باوةرِ بة خوا و حةزرةتى مووسا و عيسا = درووديان لةسةر بيَت = لةلا دةميَنيَت، كة دةبيَتة تةوةرةى كةمالَى خوورِةوشتةكانيان.

ئةى نةفسى هاندةرى خراثكاريم! ئةطةر دةلَيَيت: من نامةويَت وةكو "بيانى‏يةكان" بم، بةلَكو دةمةويَت وةك "ئاذةلأ" بذيم! ئةوا = ئةى نةفسةكةم! = ضةندين جار بؤمان دووثات كرديتةوة كة ناتوانيت تةنانةت وةك ئاذةلَيش بذيت! ضونكة خاوةنى "ذيرى"‏يت. خؤ ئةم ذيرى‏يةى كة ئازارةكانى رِابوردوو هاودةم لةطةلأ مةترسى‏يةكانى داهاتوودا كؤ دةكاتةوة، هةميشة زللة بة ئازارةكانى خؤى دةسرةويَنيَتة "سةر" و "ضاو"ت و، لة ناوةندى ضيَذى يةك لةزةت‏دا هةزاران ئازارت دةرخوارد دةدات! كةضى ئاذةلأ وا نى‏ية، هةميشة لةزةتى بآئازار دةضيَذيَت. جا ئةطةر دةتةويَت وةك "ئاذةلأ" وابيت ئةوا ثيَش هةموو شتيَك واز لة "ذيرى"‏ت بهيَنة و تا ضةندة هيَزت تيَداية بةرةو دوور فرِيَى‏ بدة و خؤت بخةرة بةر زللةى تةمآكردنى ئةم ئايةتة ثيرؤزةى كة دةفةرموآ:

(كالاَنعامِ بَلْ هُم اَضَلّ) (الاعراف:179)!

بةرى ثيَنجةم:

ئةى نةفسةكةم!

ضةندين جار دووثاتمان كردةوة كة: مرؤظ بةرى درةختى بةديهاتووانة. كةواتة "مرؤظ" وةكو "بةر" واية، دوورترين شتى درةختةكةية لة تؤوةكةيةوة و، لة هةمووشيان زياتر تايبةتكارى‏يةكانى هةموانى تيَدا جةم بووة و، بة رِوانينيَكى طشـتى ضاوى لة هةموويانة‏‏ و، رِووى "يةك‏بوون"‏ى هةموو درةختةكةى لة‏خؤ طرتووة. كةواتة مرؤظ بةديهاتوويةكة هةلَطرى ناوكى "دلأ"‏ة و، رِوويشى لة زؤر و زةبةندةيى بةديهاتووةكان و، نةمان و، دنياية. بةلآم "ثةرستن" كة ثةتى ثةيوةندى و خالَى ثةيوةست‏بوونى نيَوان سةرةتا و كؤتايى‏ية، رِووى مرؤظ لة "نةمان"‏ةوة بؤ "مان" و لة "خةلَك"‏ةوة بؤ "حةق" و لة "زؤرى"‏يةوة بؤ "وةحدانييةت" و، لة "كؤتايى"‏يةوة بؤ "سةرةتا" وةردةضةرخيَنيَت.

طةر "بةر"‏يَكى بةنرخى "خاوةن‏ هةست" هةبيَت و نزيك بيَت تؤوةكانى ثآبطةن‏، طةر لةم كاتةدا شانازى بة جوانيى خؤيةوة بكات‏‏ و بؤ طيانلةبةرةكانى خوارووى خؤى برِوانيَت و خؤى بهاويَتة بةردةستيان، يان لة بآئاطايى‏دا بكةويَتة خوارةوة، ئةوا بآطومان لةناو دةستى ئةوان‏دا ورد و خاش دةبيَت و، وةك هةر بةريَكى ئاسايى دةرِزيَت و بة‏زاية دةضيَت‏. بةلآم طةر ئةو بةرةى كة وامان دانا خاوةن هةست بيَت‏، "خالَى ثشت‏ثآبةستن"‏ى خؤى دؤزى‏يةوة و، توانيى بير بكاتةوة لةوةى كة لة ئةنجام‏دا دةبيَت بة هؤكارى مانةوةى درةختةكة و دةرخستنى حةقيقةتةكةى و مايةى هيَشتنةوة و بةردةواميى ئةو درةختة لةو لايةنةوة كة رِووى يةك‏بوونى درةختةكةى لة خؤدا حةشار داوة، ئةوا هةموو يةكيَك لة تؤوةكانى ئةو تةنها بةرة، لة ناوةندى تةمةنيَكى باقى و بةردةوام‏دا، حةقيقةتيَكى كوللى بةدةست دةهيَنيَت.

جا ئةو مرؤظةش كة لة ناوةندى بةديهاتووة زؤر و زةبةندةكان‏دا رِيَى لـآ ون بووة و، نوقمى ناو بةديهاتووان بووة و، خؤش‏ويستنى دنيا هيَندة بةسةر دلَى‏دا زالَة كة خةندةى سةرليَوى بوونةوةرة فانى‏يةكان لة خشتةيان بردووة و ثيَيان خةلَةتاوة و خؤى هاويشتووةتة باوةشيان، بآ هيض طومانيَك ئةم مرؤظة، زيانيَكى طةلـآ طةورة دةكات، ضونكة دةكةويَتة ناوةندى طومرِايى و تياضوون و نةمانةوة. واتة لة ناوةرؤك‏دا خؤى ئيعدام دةكات و لةناوى دةبات.

بةلآم طةر ئةم مرؤظة سةرى بةرز بكاتةوة و، بة دلَيَكى وريا و بيَدارةوة طوآ لة دةرسةكانى ئيمان رِابطريَت كة لةسةر زمانى قورئانى ثيرؤزةوة دةوتريَنةوة و، رِوو بكاتة "وةحدانييةت"، ئةوا دةتوانيَت بة ميعراجى "عيبادةت" بؤ عةرشى كةمالآت و رِةوشت و خووى بةرز سةربكةويَت و، ببيَت بة مرؤظيَكى تيانةضووى باقى.

دةسا ئةى نةفسةكةم! مادةم حةقيقةت ئةمةية و، تؤش لةسةر ئايين و ميللةتى حةزرةتى ئيبراهيميت = دروودى لةسةر بيَت = ئةوا تؤش وةك ئيبراهيمى سةروةرمان بلَآ: (لا أُحِبُّ الآفلين) و، رِوو لة خؤشةويستى باقى بكة و، وةك من بطرى و بلَآ:

(شيعرة فارسى‏يةكان ليَرةدا نةنووسران، ضونكة لة مةقامى دووهةمى وتةى حةظدةهةم‏دا نووسراون).

 



[1]  لةبةر ئةوةى بولبول شاعيرانة دةخويَنيَت، ئةوا ئةم باسةمان هةندآ طيانى شاعيريى ئاويَتة بووة، بةلآم خةيالأ نى‏ية و هةمووى حةقيقةتة. (دانةر)

[2]  واتة: جارى وا دةبيَت هةندآ لةوانةى كة طوآيان لة قسةيةك دةبيَت لة قسةكةرةكة باشتر ليَى تآدةطةن! (وةرطيَرِ)

[3]  حديث صحيح اخرجه احمد في المسند 6/325 و 429 = 430 ومسلم برقم 2726 والترمذي 3626 تحفة. وقال: هذا حديث حسن صحيح وأبو داود 2503 والنسائي 4/77 وابن ماجه. (وةرطيَرِ)