(باسى
حةشر)
رِوونكردنةوةيةك:
هؤى
نموونةهيَنانةوةم بة شيَوةى ضيرؤك لةم ثةيامانةدا ئةوةية كة واتاكان لة ميَشك و
زةينةكانةوة نزيك بخريَنةوة و.. لة لايةكى تريشةوة دةربكةويَت كة
"رِاستىيةكانى ئيسلام" ضةندة لةطةلأ ذيريى مرؤظدا تةبا و شياو و
طونجاون و، ضةندةش ثتةو و توندوتؤلأ و رِةطداكوتاون. واتة ئامانج و كاكلَةى
ضيرؤكةكان ئةو رِاستىيانةن كة لة ئةنجامدا دةياندةن بة دةستةوة و بةلَطةكانى
دةدركيَنن. كةواتة ئةم ضيرؤكانة ئةنديَشةيى نين، بةلَكو تيَكرِا رِاستيى
طومانلـآنةكراون.
(فانظُرْ اِلى آثارِ رَحْـمَتِ اللهِ
كيفَ يُحي الاَرضَ بعد موتِـها اِنَّ ذلك لمحيِ الموتى وهو على كلِّ شيءٍ قدير) (الروم:50).
برادةر!
ئةطةر
دةتةويَت رِاستيى "حةشر" و هةندآ كاروبارى سةر بة دوارِؤذت لة ئاستى
حالَىبوونى طشتيى خةلَكىدا بؤ رِوون ببيَتةوة، ئةوا فةرموو لةطةلأ مندا طوآ لةم
كورتة ضيرؤكة رِابطرة:
لة
طةشتيَكدا دوو كةس ثيَكةوة بؤ ولآتيَكى طةلـآ قةشةنط و تابلَيَى جوان و رِةنطينى
وةك بةهةشت رِؤشتن (مةبةست لةم تةشبيهة دنياية) كة طةيشتنة ئةوآ، سةرنجيان دا:
خةلَكى ئةو ولآتة دةرطاى دوكان و خانووةكانيان بة كراوةيى جآهيَشتووة و، بايةخ بة
ضاوديَرى و ثاراستنى خانووبةرة و دوكانةكانيان نادةن و، ثارة و ثوول و
سامانةكانيان بآ هيض ثاسةوانيَك و بة ئاشكرا و لةبةر ضاو و دةستى خةلَكىدا
داناوة..
كة
ئةمةيان دى، يةكيَكيان = بة هاندانى دةروونى بةدخوازى خؤى = ئةمةى بة هةل زانى و،
ثةلامارى ئةو كةرةسة و شمةك و ثارة و سامانانةى ئةويَى دا و، تاوآ تالآنى
دةكردنو تاويَكى تر ضيى بةردةست بكةوتاية بة دزى دةيبردن.. بةم جؤرة، هةر ضةشنة
ستةم و خراثكارىيةكى ثآكرا و ليَى وةشايةوة دريَغيى لـآ نةكرد و، دانيشتووانى
ولآتيش بايةخيَكى ئةوتؤيان ثآ نةدةدا..
هاورِآكةى
ثيَىوت:
=
(ئةوة ضى دةكةيت؟.. بآطومان تؤ هةر ئاوا ئةم كارانةت بةسةردا تآناثةرِيَت و لة
ئةنجامدا سزاى ئةم رِةفتارانةت دةضيَذيت و، منيش = لةطةلأ خؤتدا = دووضارى
ضةندين بةلآ و طيروطرفت دةكةيت. ئةم سامانانةى دةيانبينيت، هى دةولَةتن و،
دانيشتووانى ولآتيش بة خاوخيَزانةوة تيَكرِا بوون بة سةرباز و كارمةندى دةولَةت و،
بة ثؤشاكى ميللى(مدنـي)يةوة لة كار و فةرمانبةرىيةكانياندا خراونةتة
كار، هةر لةبةر ئةوةشة كة بايةخيَكى ئةوتؤيان ثآ نةدايت. ئنجا ئةوةش بزانة كة
ياسا و رِيَساى ئيَرة طةلـآ توندوتيذة و، لة هةموو لايةكدا تةلةفؤن و ضاوديَر و
هةوالَدةر و ثياوانى ثادشا بلآو بوونةتةوة، دةسا هةر ئيَستا خيَراكة و بة ثةلة
برِؤ داواى لـآبوردن بكة).
بةلآم
هاورِآ طيَذ و طةلحؤكةى، ئينكارى و سةرسةختيى نواند و، وتى:
=
(ئةم سامانانةى دةيانبينيت هةرطيز هى دةولَةت نين، بةلَكو بآخاوةن و طشتى و
هةرِةمةكين و، هةموو كةسيَك دةتوانيَت بة ئارةزووى خؤى دةستيان بؤ ببات. ئةوةتا من
هيض شتيَك نابينم رِيَى سوودوةرطرتنم لةم شتة جوان و رِةنطينانةى بةردةمم لـآ
بطريَت.. ئةوةش بزانة كة: جطة لة شتآ بة ضاو بىبينم من باوةرِم بة ضيىتر نىية)!
ثاشان كةوتة قسةى ثرِوثووضى ورِيَنةئاسا و فةلسةفةليَدانى ئةم بؤضوونةى خؤى!
ئا
ليَرةدا طفتوطؤكةى نيَوانيان ثتر ثةرةى سةند و كةوتة دؤخيَكى توند و طةرمةوة و،
باباى طيَلى طةلحؤ لة هاوةلَةكةى زياتر هاتةثيَش و، ليَى ثرسى:
=
(ئايا ثيَمنالَيَيت ثادشا كآية؟.. من نايناسم)!
هاورِآكةى
وةلآمى دايةوة:
=
(تؤ طومانت لةو رِاستىيةدا نىية كة: طوندى بآ كويَخا و.. دةرزيى بآ وةستا و
خاوةن و.. ثيتى بآ نووسةر نىية و نابيَت. ئةى ئايا ضؤن ئةوة بة خؤت رِةوا دةبينيت
كة ثيَتوابيَت ئةم ولآتة رِيَكوثيَك و رِةنطينة بآ ثادشا و فةرمانرِةوا بيَت؟
يان ضؤن ئةم هةموو سةروةت و سامانة بةنرخ و بةهادارانة بآ خاوةن دةبن؟ كة ئةوةندة
زؤر و زةبةندة و بةردةوامن دةلَيَى لة جيهانى ثةنهانى غةيبةوة شةمةندةفةريَكى ثرِ
لة ئازووقة و رِؤزيى بةنرخ دةم بة دةم ديَت و بارةكةى ليَرةدا رِؤ دةكات و ثاشان
دةطةرِيَتةوة و دةرِوات[1]؟ ئايا نابينيت لة هةموو لايةكى ئةم ولآتةدا ئاطادارى و
بةياننامةكانى ثادشا بلآوكراونةتةوة و، ئالآكانى لة هةموو طؤشةيةكدا دةشةكيَنةوة
و، تةمغة و مؤرى تايبةتيى خؤى لةسةر ئةو هةموو كالآ و سةروةت و سامانانة
نةخشيَنراوة؟ ئيتر ضؤن بة بآ خاوةنيان دادةنيَيت؟.. ديارة تؤ شتيَك لة زمانى
فةرةنط فيَربوويت و تواناى خويَندنةوةى ئةم نووسينة ئيسلامىيانةت نةماوة و، ناتةوآ
لة كةسيَكى شارةزاش بثرسيت و داوا بكةيت ئةو نووسينانةت بؤ بخويَنيَتةوة! وةرة با
من طرنطترينى ئةو فةرمان و بةياننامانةى ثادشات بؤ بخويَنمةوة).
هاورِآ
سةرسةختةكةى طةرِايةوة و وتى:
=
(با دان بة بوونى ثادشايشدا بنيَين.. بةلآم ئايا ض زيانيَكى ثآ دةطات و ض كةم و
كوورِى و ناتةواوىيةك بة طةنجينةكانيةوة دةردةكةويَت طةر من بؤ خؤم سووديَكى ئاوا
كةميان لـآ ببينم؟.. ثاشان من ليَرةدا هيض بةنديخانة و تؤلَة و سزايةكى هاوضةشنى
نابينم كة تؤ باسيان دةكةيت)!
هاورِآكةى
وةلآمى دايةوة:
=
(برام! ئةم ولآتةى بةرضاومان = لة رِاستىدا = بريتىية لة:
طؤرِةثانيَكى
تاقيكردنةوة و..
مةيدانيَكى
مةشق و مانؤرِ و..
ثيشانطايةك
بؤ خستنةرِووى سنعةتة نايابةكانى ثادشا و..
ميوانخانةيةكى
تابلَيَى كاتى و كةمخايةن.
ئايا نابينيت هةموو رِؤذآ كاروانيَك ميوان ديَنة
ناوى و كاروانيَكى تر دةرِؤن و كؤض دةكةن و، هةميشة لة ميوان ثرِ دةكريَت و ثاشان
خالَى دةكريَتةوة؟
جا ئةم مةيدانة = لة ئةنجامدا = بة تةواوى و
يةكجارى لة ميوانةكانى ناوى ضؤلأ دةكريَت و دةطؤرِيت بة مةيدانيَكى ترى نويَى
هةميشةيى و، ئنجا هةموو خةلَكى بؤ ئةوآ دةبريَن و، هةريةكةيان "سزا" يان
"ثاداشت"ى خؤى لةوآ وةردةطريَت).
هاورِآ
خيانةتكار و سةرلـآشيَواوةكةى، جاريَكى تر ليَى هةلَطةرِايةوة و وتى:
=
(باوةرِم بةم قسانةت نىية! ضؤن دةطونجآ ئةم ولآتة ئاوةدانة لةناو ببريَت و
دانيشتووانيشى بؤ ولآتيَكى تر برِؤن و بطويَزريَنةوة)؟
هاورِآ
ئامؤذطار و بآوةى و دلَسؤزةكةى ثيَىوت:
=
(مادةم تؤ ئاوا سةرثيَضى لة "رِاستى" دةكةيت و لةسةر بؤضوونى خؤت هةر
سوور و بةردةواميت، ئةوا وةرة با بة كورتى و لة نيَوان "دوازدة ويَنة"دا
ئةوةندة بةلَطةى لةذمارةبةدةرت بؤ رِوون بكةمةوة كة هةر هةموويان = بة بآطومانى =
بوونى: دادطايةكى يةكجار مةزن و.. خانةيةكى ثاداشتدانةوة و.. لانةيةكى تؤلَة و
بةندى و سزات بؤ دةضةسثيَنن و، دةرىدةخةن كة هةروةك رِؤذ لة دواى رِؤذ ولآت لة
دانيشتووانى خالَى دةكريَتةوة، هةر بةو جؤرةش رِؤذيَك ديَت كة بة يةكجارةكى ئةم
خاكةيان لـآ ضؤلأ دةكريَت و ئةم ولآتةش بة تةواوى ويَران دةبيَت).
ويَنةى يةكةم:
ئايا
دةطونجآ ولآتيَكى خاوةن ثادشا = بة تايبةت ثادشانشينيَكى مةزنى وةك ئةمة = ثاداشتى
بؤ طوآرِايةلآن و تؤلَة و سزايشى بؤ ياخىبوان تيَدا نةبيَت؟
خؤ
مادةم ئةم سزا و ثاداشتة لةم خانةيةدا لة حوكمى "نةبوو"داية، ئةوا
بآطومان دةبآ دادطايةكى تةواو مةزن لة خانةيةكى تردا هةبيَت تاكو ئةو تؤلَة و
ثاداشتانة دةستنيشان بكات!
ويَنةى دووهةم:
سةرنج
لة رِةوتى رِووداوةكان و بةرِيَوةبردنى كاروبارى ناو ولآت بدة و بزانة: ضؤن
رِزق و رِؤزيى زؤر و بةليَشاو بةسةر هةموو بوونةوةريَكدا، تةنانةت بةسةر
هةذارترين و لاوازترينياندا دابةش دةكريَت و.. بؤ طشت بيماريَكى بآكةس و
بآنةوا برِوانة و ببينة كة ضؤن ضاوديَريى تةواو و دلَنةوايى بةردةواميان بؤ
فةراهةم هيَنراوة و.. سةيرى ئةو خواردةمةنىية ناياب و، دةفرة رِةنطين و، مةداليا
قةشةنط و، ثؤشاكة نةخشاوانة بكة و.. تةماشاكة: سفرة و خوانى ثرِ لةو خواردةمةنىية
بةتام و ضيَذ و نايابانة لة هةموو شويَنيَكدا رِاخراون.. ئنجا برِوانة: هةموو
يةكآ لةو خةلَكة، كارى سةرشان و ئةركى ئةستؤيان زؤر بة رِيَكوثيَكى ئةنجامدةدةن
و، جطة لة طيَل و بآئاطايانى ضةشنى تؤ، دةنا كةسيان بة ئةندازةى سةرة ثةنجةيةكيش
لة سنوورى خؤيان لانادةن. ضونكة مةزنترين كةس بةوثةرِى لةخؤبوردةيى و رِيَز و
نةوازش و، لةوثةرِى طوآرِايةلَى و ملكةضىدا و، لة سايةى سام و شكؤى ئةو
ثادشايىيةدا، ئةركى سةرشانى خؤى رِادةثةرِيَنيَت. كةواتة خاوةن و ثادشاى ئةم
ولآتة، داراى:
"كةرةم"يَكى
مةزن و..
"ميهرةبانى"يةكى
فراوان و..
"عيززةت"يَكى
بلَند و..
"غيرةت"يَكى
شكؤدارى ئاشكرا و..
"شةرةفمةندى"يةكى
تابلَيَى بةرز و بالآية!
خؤ
ئاشكرايشة:
"كةرةم"
داخوازى: "نيعمةتبةخشين"ة و..
"ميهرةبانى"ش
بة بآ: "ضاكةكارى" نايةتةدى و..
"عيززةت"يش
داواى بوونى: "غيرةت" دةكات و..
"شةرةفمةندى"ى
بةرز و بالآيش داواكارى: تةمآكردنى هةموو ئةو كةسانةية كة بة ضاوى سووكةوة سةيرى
ئةم كارة مةزنانة دةكةن و بة: طالَتةجارِى و، هةرِةمةكى و، بآمةبةستيان دادةنيَن.
كةضى
= لةطةلأ ئةمةشدا = كة بة وردى سةرنج دةدةين، دةبينين: بةشيَكى كةمى يةك لة
هةزارى ئةو شتانةى كة شايستةى ئةو "ميهرةبانى" و داخوازى ئةو
"شةرةفمةندى"يةن، لةم ولآتةدا نايةنةدى، ئةوةتا باباى ملهورِى ستةمكار
بة لووتبةرزى و زةبروزةنطةوة بيَرةدا دةطوزةريَت و دةرِوات و.. كاكى
ستةملـآكراويش بة زةليلى و لارةملى و شانكزى و دلَشكاوى، ملى رِآ دةطريَتةبةر و
لةم ولآتة كؤض دةكات!
كةواتة
= بآ هيض طومانيَك = كيَشةى ئةمانة، بؤ دادطايةكى طةلـآ مةزنتر هةلَطيراوةو
دواخراوة.
ويَنةى سآهةم:
سةير
بكة و بزانة: ضؤن هةرضى كار و فرمانى ناو ئةم ولآتة هةن، تيَكرِا بة:
"دانايى"يةكى
لةرِادةبةدةر و.. "رِيَسا"يةكى ناوازة، ئةنجام دةدريَن..
ئنجا
سةرنج بدة كة ضؤن لة رِوانطةى:
"دادطةرى"ى
رِاستةقينة و.. بة: "تةرازوو"ى سةرنةكةرى هةستيار، سةيرى مامةلَة و
رِةفتارةكانى كةسانى ناو ولآت دةكريَت.
ديارة
"دانايى" و ذيريى حوكوومةت لةوةداية كة ضاوثؤشى و نةرمونيانى و رِيَزى
زؤر لةطةلأ ئةو كةسانةدا بنويَنيَت كة هاناى بؤ دةبةن و.. ئنجا
"دادطةرى"ية خاويَن و بآطةردةكةشى داخوازى ثاراستن و ضاوديَرىكردنى
طشت مافةكانى هاوولآتىيانيةتى، تاكو سام و شكؤى حوكوومةت رِاطير بكريَت و، مةزنى
و ثايةداريى دةولَةتيش بثاريَزريَت..
كةضى
لةو شتانةى كة شايستةى ئةو "دانايى" و داخوازى ئةو
"دادطةرى"يةن، بةشيَكى يةكجار كةم نةبآ، ضيىتر دةرناكةويَت ليَرةدا
جآبةجآ بكريَت، ئةوةتا بآئاطايانى ضةشنى تؤ بيَرةدا طوزةر دةكةن و ئةم ولآتة
بةجآدةهيَلَن، بآ ئةوةى زؤربةيان سزاى رِةفتارة ضةواشةكانيان بضيَذن!
كةواتة
يةكلايىكردنةوةى ئةم ضةشنة كيَشانة، بؤ دادطايةكى طةلـآ مةزنتر دواخراوة.
ويَنةى ضوارةم:
سةيرى
ئةو طةوهةرة بآويَنة و نايابانة بكة كة لةم ثيشانطايانةدا ثيَشضاو خراون..
بؤ
ئةو خواردةمةنىية خؤش و بةتام و ناوازانة برِوانة كة ئةم هةموو سفرة و خوانانةيان
ثآ رِازيَنراوةتةوة!
ئةمانة،
دةرىدةخةن كة: ثادشاى ئةم ولآتة داراى "سةخاوةت"يَكى بآسنوور و..
"طةنجينة"يةكى ثرِاوثرِى بآكؤتايى و نةبرِاوةية.
خؤ
ئةم ضةشنة سةخاوةتمةندىية بةردةوام و طةنجينة نةبرِاوانةش = بآ هيض طومانيَك
= داخوازى بوونى: ميوانخانةيةكى نةمر و هةميشةيى ئةوتؤن كة هةرضى حةز و خواست و
ئارةزووى دةروونى مرؤظة، لةسةر سفرة و خوانةكانى ئةوآدا ئامادة كرابن و بؤ مرؤظ
دانرابن..
هةروةها
داخوازى ئةوةشن كة: هةموو ئةو ميوانانةى نيعمةتى ثادشايان ثآ دةبةخشريَتو تامى
نيعمةت و بةخششةكانى ئةو دةضيَذن، ئةوانيش = بة هةمان شيَوة = هةميشةيى و
هةتاهةتايى بن و ئازارى جودايى و ليَكبرِانيان دةرخوارد نةدريَت، ضونكة هةروةك
"نةمانى ئازار" لة خؤىدا تام و لةزةتيَكى سةربةخؤية، "نةمانى تام
و لةزةت و ضيَذة خؤشةكان"يش = بة هةمان ثيَوةر = ئازاريَكى يةكجار بةسؤ
دةرخواردى ناخى مرؤظ دةدات!
ئنجا
سةيرى ئةم ثيشانطايانة بكة و.. سةرنج لةو بلآوكراوة و رِاطةياندنانة بدة و.. طوآ
لةو "بانطةوازكارانة" رِابطرة كة لة بارةى لايةنة سةرسوورِهيَنةرةكانى
دروستكراوانى ثادشاى خاوةن موعجيزاتةوة دةدويَن و وةسفى يةك بة يةكيان ثيَشضاو
دةخةن و "كةمالأ"ى ثادشا و "جوانى"ية مةعنةوىية بآويَنة و
ناوازةكةى ئاشكرا دةكةن و، سةرطةرمى باس و ليَدوانى لايةنة ورد و ناسك و
رِةنطينةكانى جوانيى ثةنهانى ئةون.
كةواتة
ئةم ثادشاية داراى "كةمالأ"يَكى رِوون و "جوانى"يةكى طةشى
مةعنةويى ئةوتؤية كة هةستى سةرسوورِمان لاى سةرنجدةرانيان بورووذيَنن!
ئنجا
طومانيش لةوةدا نىية كة ئةو "كةمالأ"ة ثةنهانة بآخةوش و دوور لة
ناتةواوىيةى ثادشا، داخوازى ئةوةية كة: لة بةرضاوى بينةرة رِيَزليَطر و
سةرسوورِماوة نرخزانةكانىدا ئاشكرا بكريَت و ثيَشضاو بخريَت..
"جوانى"ية ناديار و بآويَنة و ناوازةكةشى داواكارى ئةوةية كة: ببينريَت
و لة بةرضاواندا دةربكةويَت. واتة داخوازى ئةوةية كة لة دوو رِووةوة
"جوانى"يةكةى ببينريَت:
يةكةميان:
هةر ثادشا بؤخؤى جوانىيةكةى خؤى لة ضةندةها ئاويَنةى جوانىدةرةوةى جؤراوجؤردا
ببينيَتةوة.
دووهةميان:
بينينى ئةو جوانىيةى خؤى بة ضاوى ئةوانةى كة بؤ سةيركردنى ئةم ثيشانطاية هاتوون
و، تةماشاكةرانى تاسةمةند و كةسانى موشتاقى ئةو جوانىيةن!
ئةمةش
ئةوة دةطةيةنيَت كة ئةو "جوانىية هةميشةيى"ية داواكارى: بينين و
ئاشكرابوونةو، دةشيةويَت بة هةميشةيى ببينريَت و خؤيشى بيبينيَت. ديارة ئةمةش =
بآطومان = داخوازى: "هةميشةيى" و "هةتاهةتايى"ى كةسانى بينةرى
تاسةمةند و رِيَزلـآطر و نرخشناسانى ئةو جوانىيةية، ضونكة "جوانيى هةميشةيى
و نةمر" بة موشتاق و تاسةمةندى لةناوضووى فانى رِازى نابيَت!
ئنجا
لةبةر ئةوةى كةسآ كة برِيارى نةمانى لةسةر دةركرابيَت، هةر تةنها بيركردنةوةى لةو
نةمانةى كة لة رِيَىداية، "خؤشةويستى"يةكةى ناو دلَى دةطؤرِيَت بة
"دوذمنايةتى" و، سةرسوورِمانةكةشى بة: "سووكسةيركردن" و،
"نرخشناسى"يةكةيشى بة: "رِيَزلـآنةطرتن"، ضونكة مرؤظ = بة
سروشت = طةر شتيَك نةزانيَت و ثةيى ثآ نةبات، ئةوا دوذمنايةتيى دةكات و لة نرخى
دادةطريَت..
جا
لةبةر ئةمة و، مادةم هةموو ئةو كةسانةش كة ديَنة ئةم ثيشانطا و ميوانخانةية،
خيَرا و بة ثةلة و بآ ئةوةى لة نوورى ئةو "جوانى" و "كةمالأ"ة
تيَر ببن و تاسة و تينويَتىيان ليَى بشكيَت، دةرِؤن و بةجيَى دةهيَلَن، بطرة لة
ماوةى ضةند ضركةيةكدا ضةند سيَبةريَكى كةمى كز نةبيَت ضيىتريان لـآ نابينن، ئةوا
= بآ هيض طومانيَك = كؤضى ئةو طةشتيارانة بةرةو ديمةنطايةكى نةمرى هةتاهةتايى
وةهاية كة لةوآدا بة هةميشةيى و كامى دلأ شاد و بةهرةمةندى ئاواتةكانيان دةبن!
ويَنةى ثيَنجةم:
سةرنج
بدة و بزانة كة: ضؤن ئةم ثادشا (ناوازةية) داراى "ميهرةبانى"يةكى
ئةوةندة مةزنة كة لة طةرمةى ئةم هةموو كار و رِووداوانةدا ئةو
"ميهرةبانى"يةى دةردةكةويَت. ئةوةتا فرياى هانابؤبةرانى دةكةويَت و،
بةدةم ثةنابؤهيَنةرانيةوة دةرِوات و، بضووكترين ثيَداويستيى ئاسايىترين كةسى
ولآتةكةى = بةوثةرِى سؤز و ميهرةوة = جآبةجآ دةكات. ئةمةش لة رِادةيةكى وةهاداية
كة تةنها بؤ فرياطوزاريى زامى قاضى يةك سةر "مةرِ"ى شوانيَك مةلَهةم و
دةرمان و بةيتالَى ثيَويست ثةيتا ثةيتا ئامادة دةكات.
وةرة
= ئةى هاورِآكةم! = با ثيَكةوة بؤ ئةو دوورطةية برِؤين كة حةشاماتيَكى زؤرى تيَدا
جةم بووة و، طشت كةسانى بةرِيَز و ثايةدارى ولآتى تيَدا كؤبوونةتةوة.. برِوانة!
ئا ئةوة نويَنةريَكى بةرِيَزى ثادشاية هاتووة و مةزنترين مةدالياى خةلآتكراوى
ثؤشيوة و، لةناو ئةو خةلَكةدا وتار دةدات و، داواى ضةند شتيَك لة ثادشاى بةسؤز و
ميهرةبانى دةكات و، ئنجا ئةو حةشاماتةش لةو داواكارىيانةىدا ثشتى دةطرن و هةمان
خواست و ويست لة ثادشايان دةخوازن.
فةرموو
طوآ لة وتةكانى ئةو نويَنةرة خؤشةويستةى ثادشاى مةزن رِابطرة، ئةوةتا بة ئةدةبيَكى
طةلـآ زؤر و لالآنةوةيةكى يةكجار بةكولَةوة دةثارِيَتةوة و دةلَيَت:
=
(ئةى ثادشاى ئيَمة! ئةى ئةو كةسةى نيعمةتة رِوالَةتى و ثةنهانةكانى خؤى بةسةردا
ثةخشاندووين! ئيَمة لة ثايةى مةزنى و شكؤداريى ثادشاييت داواكارين كة: هةروةك ئةو
نموونة و سيَبةرانةت لةم ثيشانطايةدا ثيَشضاو خستين، سةرضاوة و بناغةكانيشيانمان
لة شويَنى خؤياندا ثيشان بدةيت.. بمانبة بؤ بارةطا و مةلَبةندى ثادشايى خؤت و
لةم دةشتايىية وشك و برنطةدا لةناومان مةبة.. لة ديوان و مةلَبةندى حوزوورى
خؤتدا وةرمانبطرة و بةزةييت ثيَماندا بيَتةوة.. لةوآ ئةو تام و لةزةتانةمان
دةرخوارد بدة كة ليَرةدا تامى نموونةكانيانت ثآضةشتين.. بة ئازارى: دةركراوى و
دوورى لة خؤتةوة، سزامان مةدة.. ئةوةتا هةموو ئةوانة طةل و هاوولآتىيانى تاسةمةند
و سوثاسطوزار و طوآرِايةلَى تؤن، دةسا بآخاوةن و سةرطةردانيان مةكة و، بة
مردنيَك كة طةرِانةوة و زيندووبوونةوةى لة دوا نةبيَت، مةيانفةوتيَنة).
ئايا
طويَت لـآ بوو = ئةى هاورِآكةم! = ئةو نويَنةرةى ثادشا بة ناوى ئةو حةشاماتةوة
ضيى وت و ض داواكارىيةكى ثيَشكةشى ثادشا كرد؟
باشة
ئايا دةطونجآ ثادشايةك ئةم هةموو "توانا" لةرِادةبةدةر و
"ميهرةبانى"ية هةمةلايةنطيرةى هةبيَت، داخوازىيةكانى ئةو نويَنةرة
بةرِيَزةى خؤى نةبةخشيَت و، بة هاناى مةزنترين و بةرزترين ئامانج و مةبةستةكانيةوة
نةرِوات و نةيهيَنيَتةدى؟ لة كاتيَكدا كة = هةر ئةم ثادشاية = بةوثةرِى
بايةخثيَدانةوة نزمترين ئارةزووى بضووكترين كةسى ناو ولآتةكةى جآبةجآ دةكات؟
لةطةلأ ئةوةشدا ئةنجامدانى داواكارىيةكانى ئةو نويَنةرة بةرِيَزةى، طشت ئاوات و
ئامانجةكانى هةموانى ثآ ديَنةدى و، ئنجا "دادطةرى" و
"ميهرةبانى" و "رِةزامةندى"ى خؤيشى داخوازى هيَنانةديى ئةو
داواكارىيانةن.. ثاشان ئةو داخوازىيانة بؤ توانستى ثادشا طةلـآ ئاسانن و هةرطيز
لةو نموونانة قورس و طرانتر نين كة لة باخضة و ثيشانطاكانى ئةم ولآتةدا ثيَشضاوى
خستوون؟
جا
مادةم ئةو هةموو خةرجىية زؤر و زةبةندانةى لة دروستكردنى ئةم ولآتةدا و بؤ
مةبةستى ثيشاندانيَكى كاتيى نموونةكانى سنعةتى خؤى سةرف كردووة، ئةوا بآ هيض
طومانيَك، لة مةلَبةندى ثادشايةتيى خؤىدا لة طةنجينة رِاستةقينةكانى خؤى و لايةنة
سةرسوورِهيَنةرةكانى ئةو سنعةتانةى، شتانى وا دةخاتة ثيَشضاوى بينةران كة ذيريى
مرؤظ سةرسام بكةن.
كةواتة،
ئةو كةسانةى ئيَستا وان لةم تاقيكردنةوةيةدا، بة هةرِةمةكى و بآ مةبةست
نةهيَنراونةتة ئيَرة، بةلَكو ئةوانة يان كؤشكةكانى بةختةوةريى هةميشةيى
ضاوةرِوانيانة.. يان بةنديخانة سامناكة هةتاهةتايىيةكان!
ويَنةى
شةشةم:
وةرة
بؤ ئةم شةمةندةفةرة مةزن و، فرِؤكة ثرِاوثرِ و، طةنجينة و عةمبارة طةورة ليَوان و،
ثيشانطا قةشةنط و سةرنجرِاكيَشانة برِوانة..
بير
لة بةرِيَوةبردن و رِةوتى كاروبارةكان بكةرةوة!
ئةوةتا
هةموو ئةمانة دةرىدةخةن كة:
لة
رِاستىدا دةستةلآتدارى و ثادشايىيةكى مةزن هةية[2] لة ثشتى
ثةردةوة حوكمرِانيى خؤى دةكات. جا ثادشايى و دةستةلآتداريى ئاوا مةزن = بآ هيض
طومانآ = داخوازى ئةوةية كة خاوةنى ميللةت و رِةعيةتى شايانى خؤى بيَت. بةلآم
ئةوةى كة بة ضاو دةبينريَت هيَشتا شايانى ئةو ثادشايى و فةرمانرِةوايىية نىية،
ضونكة ئةوةتا:
ئةو
ميللةت و رِةعيةتانة لةم "ميوانخانة"يةدا = واتة ميوانخانةى دنيا =
كؤبوونةتةوة، كةضى بآ ئةوةى ئةوان بحةويَنةوة، ئةم ميوانخانةية هةموو رِؤذيَك ضةند
دةستةيةك ميوان بةرِآ دةكات و لة ثيَشوازيى ضةند دةستةيةكى ترى نوآداية!
هةروةها
ئةوان ئيَستا لةم "طؤرِةثانى تاقيكردنةوة"يةدا ئامادة بوون، بةلآم هةموو
سةعاتيَك ئةم طؤرِةثانةش ئالأوطؤرِى بةسةردا ديَت..
هةروةها
ميوانةكان ماوةيةكى كةم لةم "ثيشانطا" مةزنةدا دةميَننةوة و سةيرى
نموونةكانى نيعمةتة بةنرخةكانى ثادشا و لايةنة سةرسوورِهيَن و ناوازةكانى سنعةتى
نايابى ئةو دةكةن، كةضى ثيشانطاكةش هةموو خولةكيَك دةطؤرِيَت و، ئةوةى دةرِوات
نايةتةوةو، ئةوةش تازة ديَتة ناوى = وةك ئةوانةى ثيَشوو = كؤض دةكات و ناطةرِيَتةوة!
هةموو
ئةم شتانة و رِةوتى ئةم كارانة، بة شيَوةيةكى بآطومان، دةرىدةخةن كة:
لة
ثشتى ئةم ميوانخانة كاتى و.. طؤرِةثانة ئالأوطؤرِبوانة و.. لة دواى ئةم ثيشانطا
هةميشة طؤرِاوانةوة، ضةندين كؤشك و تةلارى هةميشةيى و خانة و لانةى هةتاهةتايى و
بةهةشت و طةنجينةى ثرِاوثرِ (لة رِاستى و ئةسلأ و بناغةكانى ئةم نموونانةى ئيَرة)
هةن، كة ثادشا بؤ رِةعيةت و ميوانةكانى خؤى ئامادةى كردوون.
كةواتة
ئيش وكارةكانى ئيَرة، تةنها لة ثيَناوى ئةو ثاداشتانةدان كة لةوآ ئامادة كراونو،
ثادشا ليَرة ئةرك و فرمان بة رِةعيةتةكةى دةسثيَريَت و لةويَيش ثاداشتيان
دةداتةوة، ئنجا هةموو يةكآ لةوان بةثيَى توانا و ليَهاتنى خؤى و بة طويَرةى ئةو
كردةوة ضاكانةى كة ليَرةدا ثاشةكةوتى كردوون، لةوآ بةجؤرة بةختةوةرىيةكى تايبةتيى
خةلآت دةكريَت.
ويَنةى حةوتةم:
وةرة!
با كةمآ بةناو كةسانى ميللى(مةدةنى)ى ئةم ولآتةدا بطةرِيَين و هةندآ سةرنجى بارى
ذيان و دةوروبةريان بدةين.. برِوانة! وا لة هةموو طؤشةيةكدا ضةندين كاميَراى
ويَنةطرتن دانراون، ويَنةى شتان دةطرن و، لة هةموو شويَنيَكدا كةسانى نووسةرى زؤر
هةن كة طشت شتيَك، تةنانةت شتة كةمبايةخةكانيش، تؤمار دةكةن..
فةرموو
سةيرى ئةو ضيا بةرزة بكة، ئةوةتا كاميَرايةكى طةلـآ مةزنى لةسةر قايمكراوة كة
تايبةتة بة ثادشا خؤيةوة[3]، ويَنةى
هةموو ئةو شتانة دةطريَت كة لةم ولآتةدا رِوو دةدةن، ضونكة ثادشا فةرمانى داوة كة
سةرجةمى ئةو شت و كاروبار و مامةلآنةى لةناو ولآتةكةىدا رِوو دةدةن تيَكرِا تؤمار
بكريَن. ئةمةش ئةوة دةطةيةنيَت كة ثادشاى مةزن خؤى نةخشةى رِووداوةكان دةكيَشيَت و
فةرمان بة تؤماركردنيشيان دةدات..
جا
ئةم بايةخدانة طرنط و ثاريَزطارىية وردةى شتانى ناو ولآت = بآ هيض طومانيَك =
بةلَطةية لةسةر ئةوةى كة: هةموو هةلَسوكةوت و رِةفتاريَك ليَثرسينةوةى لة
دوا هةية. ضونكة ئايا دةطونجآ فةرمانرِةوايةكى ثاريَزطار كة سادةترين مامةلَةى
بضووكترين رِةعيةتى خؤى ثشتطوآ نةخات، كارة مةزنةكانى رِةعيةتة طةورةكانى
نةثاريَزيَت و تؤماريان نةكات و لةسةر كردةوةكانيان ليَيان نةثرسيَتةوة و ثاشان
سزايان نةدات؟ لة كاتيَكدا كة ئةو طةورة رِةعيةتانةى رِةفتارى وايان لـآ
دةردةكةويَت كة يةخةى مةزنيى ئةو دةطريَتةوةو، ميهرةبانيى فراوانيشى دةست بة رِووى
ئةو رِةفتارانةيانةوة دةنيَت؟!
جا
مادةم ئةوانة ليَرةدا لةسةر كردةوةكانيان سزا نادريَن، ئةوا = بآطومان =
سزاكةيان بؤ دادطايةكى طةلـآ مةزن دواخراوة.
ويَنةى هةشتةم:
وةرة!
با ئةو فةرمانانةت بؤ بخويَنمةوة كة لة لايةن ثادشاوة دةرضوون.. برِوانة! وا ثادشا
"بةلَيَن" و "هةرِةشةكانى" ثةيتا ثةيتا دووثات دةكاتةوة و
رِاىدةطةيةنيَت كة:
(دةتانهيَنم
بؤ مةلَبةندى ثادشايى و دةستةلآتداريى خؤم و، بةختةوةرى بة طوآرِايةلآنتان
دةبةخشم و، بآطوآ و سةركةشانيشتان لة بةنديخانةدا توند دةكةم و، ئةم شويَنة
كاتىيةش دةرِووخيَنم و ولآتيَكى ترى نوآ بنياتدةنيَم كة ضةندين كؤشك و تةلارى
هةتاهةتايى و بةنديخانةى هةميشةيى تيَدا بيَت).
ئةوةش
بزانة كة جآبةجآكردنى ئةم بةلَيَنة بة لاى ثادشاوة طةلـآ ئاسانة و، لة هةمان
كاتدا تابلَيَى طرنط و جيَى بايةخيشة بؤ رِةعيةتةكانى. ئنجا نةبردنةسةرى بةلَيَن
كاريَكة بة يةكجارى ثيَضةوانة و دذى عيززةت و توانستى ثادشاية.
دةسا
ئةى هاورِيَى بآئاطام! تؤ ضةندة سةيريت! دةضيت درؤ و دةلةسةكانى وةهمى خؤت و
ورِيَنةكانى عةقلَت و فيَلأ و تةلَةكةكانى نةفست بة رِاست دةزانيت، كةضى تةسديقى
ئةو كةسة ناكةيت كة هةرطيز ناضارى بآ وةعدى نابيَت و بة هيض جؤريَك توخنى
بةلَيَنشكاندن ناكةويَت و هةموو شتيَك شايةتى لةسةر رِاستيى ئةو دةدات.
بآطومان
تؤ بةم رِةفتارةت خؤت شايانى تؤلَةيةكى طةلـآ طةورة دةكةيت و، لةم هةلَويَستةتدا
لةو رِيَبوارة نةزانة دةضيت كة لة ئاستى رِووناكيى خؤردا ضاوى دةنووقيَنيَتو بة
رِيَنمايى ئةنديَشةى خؤى هةنطاو دةنيَت و، دةيةويَت بة ترووسكايى عةقلَة كزةكةى
خؤى =كة ضةشنى طولَةستيَرة، رِووناكىيةكى كةم نةبآ ضيىتر شك نابات =
رِيَى تاريك و سامناكى بةردةمى رِووناك بكاتةوة!
جا
مادةم ئةو ثادشاية بةلَيَنىداوة، ئةوا = بآ هيض طومانيَك = بةلَيَنةكةى دةباتة
سةر. ضونكة بردنةسةرى بةلَيَنى طةلـآ بةلاوة ئاسانة و، يةكيَكة لة داخوازىيةكانى
ثادشايى و دةستةلآتدارىيةكةى و، بؤ ئيَمةش و بؤ هةموو شتيَكى ترى ناو ولآتيش
خواستى دلأ و كاريَكى يةكجار ثيَويستة.
كةواتة،
دواى ئةم ولآتة كاتىية، دادطايةكى مةزنتر و بةختةوةرىيةكى طةورةتر هةية.
ويَنةى نؤهةم:
ئيَستا
وةرة! با تةماشاى بةشيَك لة سةرؤكةكانى[4] ئةم فةرمانطة
و كؤمةلآنة بكةين. ئةوةتا هةنديَكيان دةتوانن رِاستةوخؤ بة تةلةفؤنى تايبةتى
ثةيوةندى بة ثادشاى مةزنةوة بكةن، تةنانةت هةنديَك لةو سةرةك فةرمانطةيانة ثلةى
ئةوةندة بلَند و بالآية كة بؤ ديوانى حوزوورى خاويَن و مةزنى ثادشا بةرزبووةتةوة و
بانط كراوة..
سةرنج بدة و
بزانة ئةوانة ضى دةلَيَن؟.. ئةوةتا هةر هةموويان ئةم هةوالَةمان ثآ رِادةطةيةنن
كة: "ثادشا جآيةكى طةورة و فراوان و رِةنطينى بؤ ثاداشتدانةوةى ضاكةكاران
و، شويَنيَكى ترى سامناكى بؤ تؤلَة و سزادانى خراثكاران ئامادة و تةرخانكردووة و،
بؤ ئةمةش بةلَيَنى تةواو رِاست و بةهيَز بؤ كةسانى ضاكةكار و، هةرِةشةو طورِةشةى
يةكجار توند و تيذ ئاراستةى بةدرِةفتاران دةكات". ديارة ثادشايش طةلـآ بةرز و
مةزن و بة عيززةتترة لةوةى كة خؤى طرفتارى رِسوايى و زةليليى بآ وةعدى بكات. خؤ
ئاشكرايشة كة ئةم هةوالَةى هةوالَدةران رِايانطةياند هةوالَيَكى ئةوةندة يةك لة
دواى يةك و زؤر و ثشتطيراوة كة طةيشتووةتة رِادةى "تةواتور" و هيَزى
يةكدةنطى و يةكبوون، ضونكة هةر هةموو هةوالَدةران ثيَمان رِادةطةيةنن كة:
بارةطاى ئةم دةستةلآتدارى و ثادشايىيةى كة ليَرةدا شويَنةوار و رِوخسارةكانى
دةبينين، لة ولآتيَكى ترى طةلـآ دوورداية و، كؤشك و خانووبةرةكانى ئةم مةيدانى
تاقيكردنةوةيةش تيَكرِا كاتين و، لة ثاشاندا دةطؤرِريَن بة ضةند كؤشك و تةلاريَكى
هةميشةيى و، ئةم زةوىيةش لادةبريَت و زةوىيةكى ترى نويَى لة جآدا دادةنريَت.
ضونكة دةستةلآتدارى و فةرمانرِةوايى ئةم ثادشايىية مةزن و هةميشةيىيةى كة لة
شويَنةوار و جيَكارةكانيةوة مةزنىيةكةى دةردةكةويَت، تةنها لةوةدا نىية كة بةسةر
ئةم شتة فانى و لةناوضوانةدا زالأ و دةستةلآتدار بيَت، بةلَكو بةسةر ئةو شتانةى كة
داراى سيفةتى: "مانةوة و كةمالأ و مةزنى"ن، ئةو دةستةلآتةى هةميشة هةر
زالأ و بةردةوام و جيَطير دةبيَت.
كةواتة
= جطة لةمة = مةنزلأ و خانةيةكى تر هةية و، دةبآ كؤضكردنى ئيَمة و طشت ئةو
خةلَكةش بةرةو ئةو خانة و لانة و بارةطاية بيَت.
ويَنةى دةهةم:
ئةمرِؤ
جةذنيَكى نةورؤزى ثادشايانةية[5] و،
ئالأوطؤرِيَك لةم رِؤذةدا رِوودةدات و شتى سةير و سةرسوورِهيَنيش دةردةكةويَت..
وةرة
با لةم رِؤذى جةذنة خؤشةدا ثيَكةوة بؤ ئةو دةشت و بيابانة برِؤين كة بة طولَزارى
جوان و رِةنطاورِةنط خةملآوة و ئارايشت دراوة.. برِوانة! ئةوةتا خةلَكييش بةرةو
ئةوآ دةرِؤن.. تةماشاكة! ليَرةدا شتى سةير رِوو دةدات، نابينيت ئةو كؤشك و تةلار و
خانووانة لة شويَنى خؤياندا دةرِووخيَن و ثاشان شكلأ و شيَوةيةكى تر دةطرنةخؤ؟!
بة رِاستى ئةم كارة طةلـآ سةير و دةراساية! ضونكة ئةو كؤشك و تةلار و
خانووبةرانةى كة رِووخان، وا يةكسةر ليَرةدا سةرلةنوآ بنيات نرانةوة و ئةم دةشت و
بيابانة ضؤلَةش بوو بة شاريَكى ئاوةدان!
برِوانة!
ئةم بيابانة هةموو سةعاتيَك = ضةشنى شاشةى سينةما = ديمةنيَكى تازة و شيَوةيةكى
نويَى جياوازت لةضاو شيَوةى ثيَشوودا ثيشان دةدات.. بة وردى سةرنج بدة تا ناوازةيى
و قةشةنطيى ئةو رِيَسا وردةكارةت بؤ دةربكةويَت كة لةم شاشة سةير و
سةرسوورِهيَنةدا بةرضاو دةكةويَت كة بة هةميشةيى و خيَرايى ديمةنةكان دةطؤرِيَت و
نوآيان دةكاتةوة، ضونكة ئةو ديمةنانة ئةنديَشةيى نين، بةلَكو ديمةنى رِاستةقينةن
و هةموو شتيَك تياياندا، بةوثةرِى وردى و تةبايى و شياوى، جيَى خؤى دةطريَت، بة
رِادةيةك كة ديمةنة ئةنديَشةيىيةكانيش ناطةنة ئاستى رِيَكى و ناوازةيى و
وردةكاريى ئةمان، تةنانةت طةر مليؤنان سيحربازى كارامةش كؤببنةوة هيَشتا هةر
ناتوانن ئةم كارة ناوازة و بآويَنانة ئةنجام بدةن. كةواتة ئةو ثادشايةى وا لة
ئيَمةوة ديار نىية، طةلـآ شتى ئاوا نائاسايى و لةعادةتبةدةرى هةية.
ئةى
هاورِيَى سةرسامم! تؤ دةلَيَيت: (ضؤن ئةم ولآتة مةزنة دةرِووخيَنريَت و، ثاشان
سةرلةنوآ لة جآيةكى تردا بنيات دةنريَتةوة)؟
ئةوةتا
هةر لة بةرضاوى خؤتدا ئالأوطؤرِى زؤر و سةرسوورِهيَنةرى وا دةبينيت كة عةقلَت
وةرىناطريَت! ئةمةش ئةوة دةطةيةنيَت كة ئةم خيَرايىيةى لةم هةموو
"كؤبوونةوةو جيابوونةوة" و "بنياتنان و رِووخاندنة"دا هةية،
لة ثيَناوى مةبةست و ئامانجيَكداية، ضونكة دةبينى خةرجيى دة سالَى رِةبةق تةنها
بؤ كؤبوونةوةيةكى يةك سةعاتى سةرفدةكريَت! كةواتة خودى ئةم بارودؤخانة بؤ خؤيان
ليَرةدا ئامانج و جيَى مةبةست نين، بةلَكو تةنها ضةند نموونةيةكن بؤ مةبةستى
ثيشاندان و بةرضاوخستن لةم ثيشانطا كاتىيةدا و، ثادشا ليَرةدا كارةكانى بة
شيَوةيةكى موعجيزةئاسا كؤتايى ثآدةهيَنيَت، تاكو ويَنةيان بطريَت و،
ئةنجامةكانيان بثاريَزريَن و هةلأبطيريَن و، ضةشنى تؤماركردنى ئةو شتانةى لة
مةيدانى مةشق و مانؤرِى سةربازىدا رِوودةدةن، ئةمانيش تؤمار بكريَن. كةواتة
كاروبار و مامةلَةكانى ئيَرة، سةرلةنوآ لة شويَنى كؤبوونةوة مةزنةكةدا بةردةوام
دةبيَت و لة ديمةنطا هةرة مةزن و ثيشانطا طةورةكةى ئةوآدا جاريَكى تر ثيشان
دةدريَنةوة. واتة: ئةم بارودؤخة فانى و لةناوضوانةى ئيَرة، ضةندين بةروبوومى
هةميشةيى و ويَنةى نةمر و هةتاهةتايى لةوآدا بةرهةمديَنن.
كةواتة
مةبةست لةم ئاهةنطانةى ئيَرة دةستكةوتنى بةختةوةرىيةكى مةزنترة و.. طةيشتنة بة
دادطايةكى طةلـآ طةورةتر و.. شادبوونة بة ضةندين مةبةست و ئامانجى بةرزو
بلَندى ناديار.
ويَنةى يازدةهةم:
وةرة
ئةى هاورِآ سةرسةختةكةم! با سوارى فرِؤكةيةك يان شةمةندةفةريَك ببين و، بةرةو
خؤرهةلآت يان خؤرئاوا = واتة رِابوردوو يان داهاتوو = برِؤين و، بة ضاوى خؤمان ئةو
كارة جؤراوجؤر و ثرِ موعجيزاتةى ثادشا ببينين كة لة شويَنانى تردا ثيَشضاوى
خستوون، ضونكة ئةو شتة سةيرانةى كة ئيَمة لةم ثيشانطاية، يان لةم مةيدانة، يان لةم
كؤشكةدا بينيمانن، لة هةموو شويَنيَكى تردا نموونةيان هةية، بةلآم شيَوة و شكلأ و
جؤرى ثيَكهاتنيان لة يةكتر جياوازة..
دةسا
ئةى هاورِآكةم! سةرنج لةمة بدة، تاكو:
مةوداى
دةركةوتنى رِيَكوثيَكيى: "دانايى" و..
رِادةى
ئاشكرايى ئاماذةكانى: "ضاوديَرى" و..
ئةندازةى
دةركةوتنى نيشانةكانى: "دادطةرى" و..
ثلةى
ئاشكرابوونى بةروبوومةكانى: "ميهرةبانى"ى فراوان.. لةو كؤشك و تةلارة
ئالأوطؤرِبوانة و، لةو مةيدانة فانى و، ثيشانطا لةناوضوانةدا، ببينيت..
ضونكة
هةر كةسيَك ضاوى لةدةست نةدابيَت، بةوثةرِى دلَنيايىيةوة تآدةطات لةوةى كة
نابيَت، تةنانةت تةسةووريش ناكريَت: دانايىيةك لة دانايى ثادشا كاملأتر و..
ضاوديَرىيةك لة ضاوديَريى ئةو جوانتر و.. ميهرةبانىيةك لة هى ئةو فراوانتر
و.. دادطةرىيةك لةوةى ئةو مةزنتر هةبيَت..
بةلآم
لةبةر ئةوةى ئةم ولآتة = وةك لة بةرضاوداية = دةرخستن و ئاشكراكردنى رِاستىيةكانى
ئةم: دانايى و، ضاوديَرى و، ميهرةبانى و، دادطةرىيةى لة توانادا نىية.. ئةمة
لة لايةكةوة.. لة لايةكى تريشةوة طةر = وةك تؤ طومان دةبةيت = ثادشا لة مةلَبةندى
ثادشايةتيى ولآتةكةىدا ضةندين كؤشك و تةلارى هةميشةيى و، جآ و شويَنى بةرز و
نةطؤرِ و، خانة و لانةى خؤشى هةتاهةتايى و، هاوولآتيى نيشتةجآبوو و، ميللةت و
رِةعيةتى بةختيارى نةبيَت كة ئةو: دانايى و، ضاوديَرى و، ميهرةبانى و،
دادطةرىيةيان بة تةواوى تيَدا بيَتةدى.. ئةوا دةبآ ئينكاريى ئةو
"دانايى" و "ضاوديَرى"و "ميهرةبانى"ية بكةين كة بة
ضاوى خؤمان دةيانبينين و، سةرثيَضى لةو هةموو نيشانة و ئاماذانة بكةين كة بة
ئاشكرا "دادطةرى"يةكةى ثيَشضاو دةخةن. ئةو كاتةش دةبآ بةوثةرِى
بآعةقلَى و ضةشنى نةفاميى ئةو كةسةى كة بة ضاوى خؤى تيشكى خؤرى ناوجةرطةى ئاسمان
دةبينيَت كةضى ئينكاريى دةكات، ئيَمةش بةو ضةشنة ئينكاريى ئةو رِاستىيانة بكةين و
= خوانةخواستة = بلَيَين: ئةو هةلَسوكةوتانةى كة بة "دانايى" ئةنجام
دةدريَن و، ئةو كاروبارانةى كة داراى ضةندين ئامانج و مةبةستى بةنرخ و ضاكةى ثرِ
لة "ميهرةبانى"ن، تيَكرِا بريتين لة: طالَتةجارِى و غةدر و بآمةبةستى.
خؤ ديارة ئةم ئةنجامةش داخوازى ئةوةية كة: "رِاستىيةكان هةلأبطةرِيَنةوة و
ببن بة شتى دذ و ثيَضةوانةى خؤيان"! كة ئةمةش مةحالَيَكة هةموو ذيران و خاوةن
بيرانى ساغ لةسةر مةحالَىيةكةى يةكيانطرتووة، مةطةر مرؤظى "سؤفستائى"ى
طيَذ و دةبةنط كة ئينكاريى بوونى هةموو شتيَك، تةنانةت بوونى خؤيشى، دةكات.
كةواتة
جطة لةم خانة و لانانةى ئيَرة، ضةندين خانة و لانةى تر و.. دادطايةكى مةزنترو..
خانةيةكى دادطةريى بةرز و.. مةلَبةنديَكى طةورةى بةخشندةيى هةية بؤ ئةوةى ئةم
ميهرةبانى و، دانايى و، ضاوديَرى و، دادطةرىيانة بة رِوونى لةوآدا دةربكةون و
ئاشكرا ببن.
ويَنةى دوازدةهةم:
وةرة
با ئيَستا لةم طةشتةمان بطةرِيَينةوة و لة رِيَطاماندا بة ئةفسةر و سةركردةكانى
ئةم ثيَرِ و كؤمةلآنة بطةين..
فةرموو
تةماشاى كةرةسة جةنطىيةكانيان بكة و، بيربكةرةوة و بزانة ئايا ئةم كةرةسانةيان
تةنها بؤ ماوةيةكى كةم و بؤ ئةم مةيدانى مةشقة دراوةتآ؟ يان بؤ ئةوةى ذيانيَكى ثرِ
لة بةختةوةريى لة جآيةكىتردا ثآ بةرنةسةر؟
جا
لةبةر ئةوةى ئيَمة ناتوانين يةكبةيةكى ئةو ئةفسةر و سةركردانة ببينين و ضاومان بة
طشت كةرةسة و شمةك و ثيَداويستىيةكانيان بكةويَت، ئةوا = بؤ نموونة = هةولأ
دةدةين تةنها سةيرى "ثيَناس" و "تؤمارى كارنامة"ى يةكيَكيان
بكةين، ئةوةتا دةبينين كة: ثلة و، مووضة و، ئةرك و، ئيمتيازات و، بوارى كارى
ئةفسةرةكة و، هةر شتيَك ثةيوةنديى ثيَوة بيَت، لة ثيَناسةكةىدا تؤمار كراوة..
برِوانة!
ئةم ثلةية هى ضةند رِؤذيَكى كةم نىية.. بةلَكو بؤ ماوةيةكى طةلـآ دريَذخايةنة..
لة
ثيَناسةكةىدا نووسراوة كة: ئةم ئةفسةرة لة فلآنة بةرواردا مووضةكةى خؤى لة
طةنجينةى تايبةت وةردةطريَت.. بةلآم خؤ ئةم بةروارة طةلـآ دوورة، دواى
كؤتايىهاتنى ماوةى مةشقكردنى ناو ئةم مةيدانة نةبيَت، ئةو بةروارة نايةتة ثيَش!
ئنجا
فةرمانبةرىيةكةشى هةرطيز شياوى ئةم مةيدانة كاتى و كةمخايةنة نىية و لةطةلأ
ماوةى ئةم مانةوة سةرثآيىيةدا ناطونجيَت.. بةلَكو بؤ مةبةستى بةدةستهيَنانى
بةختةوةرىيةكى هةميشةيىية لة شويَنيَكى بلَندى لاى ثادشاى مةزنى بةتوانا
خؤىدا..
ثاشان
هةرطيز ناشطونجآ ئةو كار و ئةركانةى كة ثيَى سثيَرراون تةنها لة ثيَناوى
بةسةربردنى ضةند رِؤذيَكى كةمى ناو ئةم ميوانخانة سةرثآيى و كاتىيةدا بيَت..
بةلَكو بؤ ذيانيَكى ترى ثرِ لة بةختياريى هةميشةيين..
كةواتة
لةم "ثيَناسة"وة دةردةكةويَت كة: خاوةنةكةى بؤ شويَنيَكى تر
ئامادةكراوة، تةنانةت بؤ جيهانيَكى ترى جطة لةمة هةولأ دةدات و دةرِوات و
تآدةكؤشيَت.
ثاشان
بؤ ئةم "تؤمارانة" برِوانة كة ضؤنيَتى و بةرثرسياريى بةكارهيَنانى
كةرةسةكانيان تيَدا نووسراوة..
جا
ئةطةر جطة لةم مةيدانة، ثلةوثايةيةكى ترى بةرز و بلَند و هةميشةيى لة ئارادا
نةبيَت، ئةوا هيض واتا و ناوةرؤكيَك بؤ ئةم "ثيَناسة" ثرِ لة وردةكارى و
"تؤمارة" رِيَك و ثيَكانة ناميَنيَتةوة و، ثلة و ثايةى ئةو ئةفسةر و
ثيَشةوا و سةركردة بةرِيَزانة لة جيَى خؤياندا دةلةقيَن و، بةرةو ئاستيَكى طةلـآ
نزم شؤرِدةبنةوة و دادةبةزن و، دووضارى بةدبةختى و زةليلى و سووكى و رِسوايى و
طيرؤدةيى و لاوازى و هةذارى و شتانى وةك ئةمانة دةبن!
كةواتة
طةر بة وردى رِوانين و سةرنجى خؤت بؤ هةر لايةك ئاراستة بكةيت، ئةوا طشت سةرنجدان
و رِوانينةكانت بةرةو ئةم ئةنجامةت دةبةن كة:
(دواى
ئةم "نةمان"ةى ئيَستا "مانةوة"يةك هةية).
دةسا
ئةى هاورِآكةم! ئةم ولآتة = لة رِاستىدا = وةك كيَلَطة و، مةيدانيَكى مةشق و
فيَركردن و، بازارِيَكى بازرطانى واية و، هةر دةبآ لة ثاشاندا دادطايةكى طةورة
و بةختيارىيةكى مةزنى بة دوادا بيَت. خؤ ئةطةر ئينكاريى ئةم ئةنجامة بكةيت، ئةوا
ناضار دةبيت ئينكاريى طشت ثيَناس و تؤمارةكانى ئةفسةرةكان و، ئةو هةموو كةرةسة و
تفاق و تةعليماتانة و، تةنانةت ئينكاريى هةموو ياسا و رِيَساكانى ئةم ولآتة و،
بةلَكو ئينكاريى خودى دةولَةتيش بكةيت و، دةبآ ئةو هةموو رِووداوانة بة درؤ
بخةيتةوة كة ليَرةدا رِوو دةدةن. خؤ ديارة طةر ئةو هةموو ئينكارىيانة دةرببرِيت،
ئةوا هةرطيز ناكرآ ثيَت بوتريَت مرؤظيَكى ذيرى خاوةن هةست و نةست و شعوور، بةلَكو
لة سؤفستائىيةكان طةلـآ بة طةوج و نةفامتر لة قةلَةم دةدريَيت!
هةرطيز
وا طومان نةبةيت كة بةلَطة و ئاماذةكانى طؤرِينى ئةم ولآتة تةنها لةو "دوازدة
ويَنة"يةدان كة ئيَمة هيَنامانن. نةخيَر، ضونكة نيشانة و بةلَطةى تابلَيَى
زؤر و لةذمارةبةدةر هةن لةسةر ئةوةى كة ئةم ولآتة فانى و ثرِ لة ئالأوطؤرِة، لة
دوايىدا دةطؤرِيَت و دةبآ بة: ولآتيَكى ترى دامةزراوى لةناونةضوو..
ئنجا
طةلـآ نيشانة و ئاماذةى زؤر و زةبةندةش هةن كة تيَكرِا بةلَطكاندا توند دةكريَن و ثشتطوآ دةخريَن).
ئةوةتا
ئةم فةرمانة يادى ئامادةبوان دةخاتةوة و، بة ضاوى خؤيشت مؤرى لاسايىنةكراوةى ثادشا
بةسةر ئةو فةرمانةوة دةبينيت. سةرجةمى ئامادةبوانيش = جطة لة كةسانى كويَر و كاسى
وةكو تؤ = هةر تةنها بة سةيركردنيَكى ئةو مةداليايانة دةزانن ئةو نيَرراوةى كة ئةم
هةموو مةداليايانةى خةلآت كراوة رِاطةيةنةريَكى ئةمينى فةرمانةكانى ثادشاية.
جا
ئايا ئيتر دةطونجآ مةسةلةى طؤرِانى ئةم ولآتة فانىية بةو ولآتة هةميشةيىيةى كة
ئةو نويَنةرة بةرِيَزة بة هةموو هيَز و توانايةكيةوة رِوونىدةكاتةوة و
ثشتىدةطريَت و، ئةو فةرمانة بةرِيَز و بةرزة ثادشايىيةش كة ليَى دةدويَت، هيض
طومان و دوودلَى و رِةخنةيةك توخنى بكةويَت؟
ديارة
نةخيَر.. هةرطيز شتى وا ناطونجآ و ناكريَت، مةطةر ئينكاريى ئةو هةموو كاروبارو
رِووداوانة بكةيت كة بة ضاوى خؤت ليَرةدا دةيانبينيت.
ئيَستاش
ئةى كاكى هاورِيَم! دواى ئةم رِوونكردنةوانة، ض قسةيةكت هةية، فةرموو بيكة و دةرى
ببرِة.
هاورِآكةى
وةلآمى دايةوة:
=
ئايا ئيتر دواى ئةم رِوونكردنةوانة من ضى بلَيَم؟ بؤضى لة بةرامبةر ئةم
رِاستىيانةوة بوارى قسة و باس بؤ هيض قسةكةريَك ماوةتةوة تا قسةى تيَدا بكات؟ يان
ئايا بة خؤرى ناوجةرطةى ئاسمان دةوتريَت: كوا خؤر لة كوآية؟! ديارة نةخيَر..
بةلآم دةمةويَت تةنها ئةوةندة بلَيَم كة: هةزارويةك شوكر و سوثاس بؤ خواى طةورةى
ثةروةردطار كة لة ضنطى وةهم و طومان رِزطارى كردم و، لة ديليى نةفس و بةنديخانةى
هةميشةيى دةرباز بووم و، باوةرِم هيَنا كة خانةيةكى بةختةوةرى لة حوزوورى ثادشاى
مةزندا بؤ ئيَمة ئامادة كراوة، تاكو دواى ئةم خانة فانى و شثرز و شلؤق و شيَواوةى
ئيَرة كؤضى بؤلا بكةين.
بةم
جؤرة، ئةم ضيرؤكةى كة "كيناية" و هيَمايةك بوو بؤ حةشر و قيامةت،
ليَرةدا دوايى هات و، لةمةولا بة ثةنا و ثشتيوانيى خواى طةورةى بةتوانا بةرةو
رِاستىية مةزن و بةرزةكان دةرِؤين و دةطويَزينةوة و، بةرامبةر بةو دوازدة
ويَنةيةى ثيَشوو "دوازدة رِاستى"ى رِوونى ئةوتؤ باس دةكةين كة ثةيوةندىيةكى
توندوتؤلَيان لةنيَوانداية، دواى ئةوةى كة بة نووسينى "ثيَشةكى"يةك رِآ
بؤ باسكردنى ئةو رِاستىيانة خؤش دةكةين.
[1] ئاماذةية بؤ
وةرزةكانى سالأ، ئةوةتا وةرزى "بةهار" وةك شةمةندةفةريَك واية كة لة
جيهانى ثةنهانى غةيبةوة هاتبيَت و، بة ثرِى خواردةمةنى و ئازووقةى لـآ باركرابيَت.
(دانةر)
[2] هةروةك ضةن
لةم سةردةمةداسوثاى مةزن لة طؤرِةثانى مانؤرِ و كاتى دةستدانة جةنطدا، هةر تةنها
بة وةرطرتنى فةرمانى: "ضةكةكانتان هةلأبطرن.. حةربةكانيان لةسةر قايم
بكةن" وةك دارستانيَكى ضرِى درِكاويى لـآ ديَت.. هةروةها وةك لة هةموو جةذن
و نمايشيَكى سةربازىدا سةرجةمى سةربازطة تةنها بة وةرطرتنى فةرمانى:
"نيشانةكانتان بثؤشن و مةدالياكانتان بة بةرؤكدا بكةن" تيَكرِا وةك
باخضةيةكى جوانى ثرِ لة طولَزارى رِةنطين دةخةملَـيَت.. هةروةك ئةمانة وان،
رِووةكة بآ هةستةكانيش كة = ضةشنى مةلائيكةت و جيننى و مرؤظ = جؤريَكى نةبرِاوة و
بآكؤتايى سةربازةكانى خواى طةورةن، هةر كة لة كاتى جيهاد و تيَكؤشانياندا بؤ
ثاراستنى ذيانيان فةرمانى: "كن فيكون"يان ثآدةطات و
بةجآهيَنانى ئةم فةرمانةى خواى طةورةيان دةخريَتة ئةستؤ كة: "بؤبةرطرىكردن
لة خؤتان ضةك و تفاقتان هةلَبطرن" ئةوا طشت درةختة مةزن و دةوةنة
درِكاوىيةكان رِمةكانيان ئامادة دةكةن و، سةرانسةرى طؤى زةويش وةك سةربازطةيةكى
يةكجار فراوان و مةزنى لـآ ديَت كة سةربازةكانى بة ضةكى دةستى ثرِضةك كرابن.
ئةوةتا هةموو رِؤذ و حةفتةيةكى بةهار وةك جةذنى دةستة و كؤمةلَيَكى رِووةك واية
و، هةموو تيرةيةكى رِووةكةكانيش = وةك نمايشى سةربازى = ئةو ديارىية بةنرخ و
مةداليا قةشةنط و رِازاوانة لة بةرضاوى ثادشاى ئةزةلى و مةلائيكةتانى بينةر و
شايةتىدةرىدا دةثؤشن كة ثادشايان ثيَى بةخشيون. وةك بلَـيَى فةرمانيَكيان لة
لايةن ثةروةردطاريانةوة بةطوآدا درابيَت كة: "نةخش و نيطارة رِازاوةكانى
سنعةتى ثةروةردطار و، مةداليا قةشةنطةكانى سرووشتى خوايى = كة طولَ و
بةروبوومةكانن = بثؤشن و با طولَةكانتان دةميان بثشكويَت" ئيتر هةر بة بيستنى
ئةم فةرمانة، سةرانسةرى طؤى زةوى وةك سةربازطةيةكى مةزنى لـآ ديَت لة جةذنيَكى
رِازاوةى خؤشدا و، ضةشنى نمايشيَكى سةربازى لة بةرضاودا خؤى دةنويَنيَت، كة
نيشانة و مةداليا رِةنطينةكانى تيَدا ببريسكيَنةوة.
جا
ئةم طشت ثرِضةككردنةى رِووةك، كة تا ئةم ئةندازةية بة دانايى و رِيَكى ئةنجام
دةدريَت و.. ئةم ئارايشتدانةى كة لة رِادةى ناوازةيىداية.. بؤ هةموو خاوةن
ضاويَكى بينةرى دةردةخةن كة تيَكرِا فةرمانى ثادشا و حوكمرِانيَكى بةتواناى وةها
جآبةجآ دةكةن كة توانستى ئةو كؤتايى نىية و، دانستيشى بآسنوورة. ( دانةر )
[3] هةندآ لةو
واتايانةى كة ئةم ويَنةية ئاماذةيان بؤ دةكات، لة "رِاستيى حةوتةم"دا
رِوون كراونةتةوة. بؤ نموونة ئةو كاميَرا مةزنة تايبةتىيةى ثادشا، ئاماذة بؤ "لوح
المحفوظ"
و رِاستيى ئةو لةوحة دةكات. ئنجا وتةى "بيستوشةشةم"يش "لوح
المحفوظ"ى
ضةسثاندووة و، بوونى ئةو لةوحة بةمةى خوارةوة ضةسثاوة:
هةروةك
ناسنامة كةسىية بضووكةكان هيَمان بؤ بوونى تؤماريَكى مةزنى ناسنامةكان و..
قةوالَة بضووكةكانيش دةرىدةخةن كة تؤماريَكى مةزن هةية هةموو قةوالَةكانى تيَدا
تؤماركراوة و.. نمة ورديلةكانى دلَؤثة بضووكةكانيش بةلَطةن لةسةر بوونى كانياويَكى
مةزن.. هةروةك ئةمانة وان، بة هةمان جؤريش يةكبةيةكى: هيَزى ثاريَزةر(حافظة)ى مرؤظ كة
زانيارىيةكانى مرؤظى تيَدا دةثاريَزريَن و.. بةرى درةختةكان و.. تؤوى بةرةكان،
وةك ناسنامةى بضووك بضووك وان و، لة واتاى ضةند "لوح المحفوظ"يَكى
بضكؤلةدان و، لة شيَوةى ضةند نميَكى هةندآ دلَؤثى بضووكدا دةردةكةون كة نم نم لةو
ثيَنووسةوة داضؤرِاون كة "لوح المحفوظ"ى مةزنيان ثآ
نووسراوة. لةبةر ئةوة، هةموو يةكآ لةمانة مرؤظ وا لـآ دةكةن كة بة بآ طومانى هةست
بة بوونى "حافظة"يةكى مةزنتر
و، تؤماريَكى طةورةتر و، لةوحى مةحفووزى هةرة مةزن بكات و، ئةمانةى بؤ دةضةسثيَنن
و بؤ عةقلَة تيذة بيَدارةكانيان دةخةنة رِوو. (دانةر)
[4] ئةو
واتايانةى كة ئةم ئاماذةية دةيانضةسثيَنيَت، دوايى لة "رِاستيى
هةشتةم"دا بة رِوونى دةردةكةون. بؤ نموونة: سةرؤك فةرمانطةكانى ئةم نموونةية
هيَمان بؤ: ثيَغةمبةران و ئةوليايان. مةبةست لة تةلةفؤنةكةيش ئةو نيسبةت و
ثةيوةندىية ثةروةردطارىيةية كة لة دلَةوة رِاكيَشراوة، ئةو دلَةى كة
"ئاويَنةى وةحى" و شويَنى لـآدةركةوتنى "ئيلهام"ة و، وةك
مايكرؤى تةلةفؤن واية. (دانةر)
[5] دوايى لة
"رِاستيى نؤهةم"دا ئةو شتانة دةبينيت كة ئةم ويَنةية بة هيَما ئاماذةيان
بؤ دةكات. ضونكة = بؤ نموونة = رِؤذة جةذنةكة ئاماذةية بؤ وةرزى بةهار و، دةشتة بة
طولَزار ئارايشتدراوةكةش ئاماذةية بؤ طؤى زةوى لة وةرزى بةهاردا و، مةبةستيش لةو
ديمةنة هةميشة ئالأوطؤرِبوانةى سةر شاشةكةش: ئةو رِزق و رِؤزىية جؤراوجؤرانةى
مرؤظ و ئاذةلَن كة دوو وةرزى بةهار و هاوين بةرهةمياندةهيَنن و، بةديهيَنةرى
بةتواناى شكؤمةند و داناى خاوةنى جوانى تةقديريان دةكات و، هةردةم بة رِيَكوثيَكى
دةيانطؤرِيَت و، بة ميهرةبانيى بآ كةم و كوورِى و يةكجار تةواوى خؤيشى هةميشة
نوآيان دةكاتةوة و، دةم بةدةم و كات لة دواى كات و هةر لة سةرةتاى بةهارةوة تا
كؤتايى هاوين بة بةردةوامى دةياننيَريَتة سةر رِووى زةوى. (دانةر)